Synchronizacja rui – nie tylko farmaceutyki

Jest to praktyczna metoda sterowania rozrodem świń. Dzięki niej możliwe jest uzyskanie u określonej liczby macior tej samej fazy cyklu rujowego. W praktyce metodę tę stosuje się w technologii grupowych wyproszeń loch, a szczególnie przy wprowadzaniu loszek w pierwszy cykl.

Synchronizacja rui i powiązane z tym grupowe wyproszenia loch mają dużo zalet. W takim systemie produkcji istnieje możliwość uzyskania rui u odsadzanych loch oraz wprowadzanych młodych loszek, a tym samym sprawnej kontroli jej objawów. Wszystkie zabiegi są z góry zaplanowane, dzięki czemu rozkład prac jest łatwiejszy i można skupić się na elementach, które mają istotny wpływ na wyniki produkcyjne.

Dzięki temu, że porody odbywają się w ściśle określonym czasie, rolnik może mieć pełny nadzór nad wyproszeniami. Najniższe straty prosiąt w okresie odchowu przy lochach (wynoszące poniżej 5%), są odnotowywane w systemie dozoru i intensywnej opieki nad rodzącymi się miotami. Jeśli porody trwają krócej niż 4 godziny, średnia liczba prosiąt martwo urodzonych wynosi około 4%, natomiast przy porodach trwających ponad 6 godzin, liczba martwych urodzeń wzrasta do 10%. Wielu rolnikom trudno jest zapewnić ciągłość opieki dla każdej rodzącej lochy, ponieważ z reguły porody rozpoczynają się o różnych porach, a znaczna ich część ma miejsce, gdy w chlewni panuje spokój. Bardzo dużo z nich odbywa się w nocy.

Najważniejsze właściwe żywienie
Synchronizacja rui i porodów u loch to nie tylko pełna kontrola nad przebiegiem porodów, skróceniem czasu ich trwania oraz zapobieganie ciążom trwającym zbyt długo, czyli ponad 115 dni. Dzięki takim zabiegom stwarza się też warunki do lepszego odchowu prosiąt poprzez możliwości wyrównywania miotów, można uzyskać większe i bardziej wyrównane partie prosiąt oraz tuczników, istnieje możliwość przerwania łańcucha zakażeń patogenami poprzez stosowanie zasady „całe pomieszczenie puste – całe pomieszczenie pełne”, powstaje też oszczędność nakładów pracy, która wynika z optymalnego rozplanowania zajęć.



Metoda synchronizacji i wywoływania porodów jest częściej stosowana w większych stadach, w których dozorowanie porodów pozwala zmniejszyć liczbę prosiąt martwo urodzonych, ograniczyć odsetek prosiąt, które w wyniku zbyt długo trwającego porodu rodzą się niedotlenione, a tym samym – mniej żywotne. Pełny nadzór nad porodami pozwala także na dokładną kontrolę pobieranej siary przez prosięta oraz ułatwia przenoszenie prosiąt pod promiennik, zapobiegając ich wyziębieniu.

Najprostszym sposobem synchronizacji rui u macior jest równoczesne odsadzenie od nich prosiąt. W okresie laktacji skutecznie blokowane jest wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za przebieg cyklu rujowego. Z chwilą odsadzenia prosiąt blokada ta zostaje zniesiona, a ruja pojawia się u loch najczęściej w 4.–5. dniu po odsadzeniu.

Do biologicznych metod stymulowania rui i owulacji u świń, których znaczenie jest największe, należy zaliczyć też żywienie loszek w okresie odchowu. Zarówno zbyt skąpe, jak i zbyt obfite wpływa na opóźnienie dojrzałości płciowej loszek. Zastosowanie obfitego żywienia na 10–14 dni przed pokryciem, czyli tzw. flushing dostarczający dodatkowej ilości energii, białka, składników mineralnych oraz witamin, a także zwiększenie zawartości łatwo przyswajalnej skrobi i glukozy w mieszance stymuluje funkcje fizjologiczne układu rozrodczego lochy. Podobnie podawanie chromu w paszy (np. w postaci drożdży), który jest ważnym składnikiem żywienia zwierząt, gdyż bierze udział w procesach metabolizmu węglowodanów, białek i tłuszczów.

Stosowanie preparatów flushingowych pozwala uzyskać: lepiej widoczną ruję, pożądany odruch tolerancji, lepszą skuteczność krycia, większą plenność miotów, bardziej żywotne prosięta i bardziej wyrównane mioty, większą masę ciała prosiąt przy urodzeniu, poprawę kondycji loch po laktacji oraz lepsze przygotowanie błony śluzowej do zagnieżdżenia zarodków.

Również ilość dostępnego światła ma istotny wpływ na wystąpienie rui, gdyż stwierdzono, że lochy przebywające w budynkach niedoświetlonych charakteryzowały się większym stężeniem hormonu melatoniny, która hamuje wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za przebieg cyklu rujowego.

Wprowadzanie loszek do rozrodu
Zaleca się, aby loszki były kryte w 2. lub 3. rui. Wiek loszek włączanych do rozrodu powinien wynosić 220–230 dni, masa ciała 130–140 kg, a grubość słoniny na grzbiecie w punkcie P2 16–20 mm. Ważne jest również zapewnienie kontaktu z knurem. Na podstawie licznych badań stwierdzono, że u loszek, które miały kontakt z knurem, pierwsza ruja występuje o 2–5 tygodni wcześniej aniżeli u loszek pozbawionych kontaktu z samcem. Zmiana miejsca (transport, przegrupowanie) jest czynnikiem, który również może działać stymulująco na wystąpienie rui.

Bezpośrednio przed owulacją intensywnie wydzielany jest do krwiobiegu hormon luteinizujący, który stymuluje owulację pęcherzyków jajnikowych. Owulacja u świń trwa średnio 36–55 godzin i w tym czasie produkowanych jest od 10 do 25 pęcherzyków jajnikowych, spośród których w pełni dojrzewa średnio 15–16. Stymulacja rui może być koniecznym zabiegiem w okresie wysokich temperatur, kiedy często pojawia się zmniejszenie liczby loch wykazujących pełne objawy rujowe. Wprowadzenie stymulacji rui przy zastosowaniu preparatów hormonalnych może w znacznym stopniu ograniczyć spadek liczby skutecznie krytych macior w miesiącach letnich.

Jako wspomaganie rozrodu
Synchronizacja rui jest możliwa dzięki podawaniu preparatu zawierającego altrenogest, który jest syntetycznym analogiem progesteronu. Przy ciągłym doustnym podawaniu altrenogest wykazuje działanie antygonadotropowe polegające na hamowaniu wydzielania z przysadki mózgowej hormonów FSH (hormon stymulujący rozwój pęcherzyków jajnikowych) i LH (hormon luteinizujący doprowadzający do jajeczkowania – owulacji). Zaprzestanie podawania altrenogestu przywraca wydzielanie gonadotropin przysadkowych i powoduje wzrost pęcherzyków jajnikowych. Po zaprzestaniu podawania preparatu objawy rui występują zwykle po upływie około 4–9 dni.

Do wywołania akcji porodowej wykorzystywane są preparaty zawierające w swoim składzie naturalne lub syntetyczne analogi prostaglandyny. Podanie prostaglandyny powoduje zmniejszenie stężenia progesteronu, czyli hormonu, który umożliwia implantację zapłodnionych komórek jajowych w błonie śluzowej macicy oraz jest odpowiedzialny za utrzymanie ciąży. Zmniejszenie stężenia progesteronu powoduje rozpoczęcie porodu po upływie około 20–30 godzin od podania preparatu zawierającego prostaglandynę.



Preparaty farmakologiczne sterujące rozrodem są wyłącznie środkami wspomagającymi, a nie zastępującymi prawidłową organizację i zarządzanie stadem. Żaden farmaceutyk nie zastąpi procesu przygotowania loszki do rozrodu, jej prawidłowego żywienia, kontaktu z knurem, stymulowania samicy od momentu odsadzenia prosiąt do pokrycia i prawidłowego wyszukiwania rui. Synchronizacja rui u loszek za pomocą preparatów farmaceutycznych powinna znaleźć zastosowanie zwłaszcza wówczas, gdy rolnik dysponuje ograniczoną ilością materiału remontowego i konieczne jest pokrycie wszystkich wchodzących do stada loszek w stosunkowo krótkim czasie. Korzystanie z preparatów zawierających altrenogest lub prostoglandynę uzasadnione jest, gdy występuje potrzeba uporządkowania rozrodu i uzupełnienia grup technologicznych.

Synchronizacja z użyciem preparatów hormonalnych wymaga współpracy z lekarzem weterynarii obsługującym stado i stosowania ich pod jego nadzorem. Podawanie preparatów hormonalnych niezgodnie z zaleceniami może spowodować zaburzenia i straty w rozrodzie.

Dominika Stancelewska