Genetyka i żywienie wpływają na mleczność lochy

Oczywiście, w takich samych warunkach utrzymania i żywienia lepsze wyniki uzyska się od zwierząt bardziej wartościowych genetycznie. W celu poprawy mleczności loch powinniśmy wykorzystywać w rozrodzie nowoczesne genotypy. Wysoka mleczność macior nie ogranicza się jednak tylko do wyboru odpowiedniej genetyki czy właściwego postępowania z loszkami. Kluczową rolę odgrywa żywienie – nie tylko w okresie laktacji, ale na każdym z etapów cyklu produkcyjnego.

Zbyt obfite żywienie lochy w czasie ciąży prowadzi do nadmiernego otłuszczenia. Skutkuje to zmniejszeniem liczby komórek wydzielniczych w gruczole mlekowym, a w konsekwencji – obniżeniem produkcji siary i mleka. Po porodzie u zatuczonej lochy obserwuje się gorsze pobieranie paszy, co prowadzi do dalszego spadku produkcji mleka. Dotyczy to w szczególności loch, u których zawartość tłuszczu w organizmie pod koniec ciąży przekracza jedną trzecią ich masy ciała.


Funkcjonowanie gruczołu
Pasza dla loch powinna zawierać odpowiednią ilość włókna surowego, gdyż reguluje ono perystaltykę przewodu pokarmowego, zapobiega zaparciom i syndromowi gorączki oraz bezmleczności poporodowej (MMA). Stosowanie w tym okresie obniżonej ilości energii i białka w dawce pokarmowej oraz podawanie dodatków zakwaszających, probiotyków, witaminy E i selenu zapobiega MMA oraz zwiększa ilość produkowanej siary.

Bezmleczność może być efektem stresu poporodowego. Dlatego podanie lochom oksytocyny w czasie trwania porodu wpływa korzystnie na przebieg porodu i zapobiega wystąpieniu problemów z laktacją. W początkowej fazie wydzielania mleka nieodessana siara może powodować powstawanie stanów zapalnych gruczołów sutkowych. Prowadzi to do pogorszenia jakości siary, a później mleka.

Skutki MMA są groźne nie tylko dla samych loch, ale przede wszystkim dla odchowywanych przez nie prosiąt. W zależności od postaci choroby może nastąpić częściowe lub całkowite zatrzymanie produkcji mleka. W przypadku postaci podklinicznej na ogół mamy do czynienia jedynie ze zmniejszonym wydzielaniem mleka w części gruczołu mlekowego. W przypadku postaci podostrej występuje zatrzymanie produkcji mleka w części wymienia objętego stanem zapalnym. Ostra postać choroby może nieść ze sobą całkowite zaprzestanie wydzielania mleka.

Czynników wpływających na mleczność loch jest bardzo wiele. Są to zarówno czynniki żywieniowe (odpowiedni skład mieszanki paszowej, ilość pobieranej paszy, swobodny dostęp do wody), zdrowotne (dobra kondycja loch, prawidłowo rozwinięte wymię), jak i organizacyjne (konstrukcja kojca porodowego, temperatura w porodówce). Szczególnie ważny jest stan gruczołu mlekowego, liczba sutków (zwłaszcza czynnych), ich wielkość oraz dostępność dla prosiąt. Ponieważ liczba prosiąt w miocie coraz częściej jest większa niż liczba sutków, oseski często nie mogą jednocześnie pobierać siary, a dodatkowo słabe wymię oznacza zbyt niską produkcję siary i mleka. Prawidłowo zbudowane gwarantuje wystarczającą ilość mleka w całym okresie karmienia.

Gruczoły sutkowe ssane w pierwszej laktacji charakteryzują się większą szerokością gruczołu w porównaniu z tymi, które nie były ssane. Sutki ssane w kolejnych laktacjach rozwijają się lepiej od zasuszonych (niessanych), dlatego zawsze należy zwracać uwagę na rozmasowanie całego gruczołu mlekowego u pierwiastek.


Skoncentrowana pasza
Wysoka mleczność loch powoduje znaczny ubytek z organizmu tłuszczu, białka, witamin i składników mineralnych. Dlatego samicom w tym okresie należy podawać paszę o dużej koncentracji składników i wysokiej strawności. Najlepiej, by pasza była granulowana, gdyż zwiększa się w ten sposób jej wyjadanie, co ma wpływ na utrzymanie prawidłowej kondycji. Wykazano, że pełne pokrycie potrzeb pokarmowych w okresie ciąży i laktacji zwiększa w mleku znacząco ilość białka i tłuszczu, szczególnie w początkowym okresie laktacji.

Podniesienie poziomu energii w dawce pokarmowej dla lochy karmiącej (poprzez natłuszczanie paszy lub dodatek glukozy) powoduje zwiększenie zawartości suchej masy i tłuszczu w mleku przy nieznacznym spadku ilości białka. Locha produkuje pokarm o bardzo wysokiej wartości odżywczej. W porównaniu z mlekiem innych gatunków ssaków jest ono bogatsze w składniki. Zawiera wszystkie niezbędne do życia aminokwasy, witaminy i większość składników mineralnych. Wartość mleka lochy jest tak wysoka, że prosięta w prawidłowych warunkach odchowu najwcześniej ze wszystkich osesków zwierząt gospodarskich podwajają swoją masę ciała.

Na 1 kg przyrostu prosięta zużywają średnio 3–4 kg mleka, przy czym ilość ta zależy od wieku. Młodsze zwierzęta lepiej wykorzystują pobierany pokarm i tempo ich wzrostu jest intensywniejsze, dlatego na 1 kg przyrostu muszą pobrać mniej mleka niż prosięta starsze.

Kluczem do wysokiej produkcji mleka jest odpowiednio duże pobranie paszy przez lochę. Wykazano, że na produkcję 1 l mleka locha zużywa ponad 0,5 kg paszy. Przyjmuje się, że w drugim tygodniu życia prosiąt potrzeby bytowe lochy karmiącej zaspokaja pobranie paszy w dawce 2 kg na dobę. Ponadto na wykarmienie każdego prosięcia maciora musi pobrać dodatkowe 0,5 kg paszy.

Optymalne warunki
Mleczność loch wzrasta w kolejnych cyklach, osiągając szczyt w 2., 3. lub 4. laktacji, a następnie stopniowo się obniża. Jednym z wielu czynników obniżających mleczność macior są mikotoksyny (aflatoksyna, ochratoksyna A, zearalenon), dlatego stosowane pasze muszą być prawidłowo przechowywane i pozbawione grzybów.

Mleczność macior pośrednio zależy także od warunków panujących na porodówce. W głównej mierze dotyczy to temperatury powietrza. Optimum termiczne dla loch karmiących wynosi około 18°C. Wraz ze wzrostem temperatury pogarsza się apetyt loch, a tym samym ilość produkowanego mleka. Wykazano, że 1°C powyżej temperatury optymalnej to produkcja mleka niższa o 120 g na dobę.

Dominika Stancelewska