Na bardzo późny siew kluczowy wybór odmiany

Z powodu późno schodzącego z pola przedplonu rolnicy szukają najlepszego rozwiązania, próbują też uprawy przewódek o czym napiszemy w nr 41. W tym poszukiwaniu stara się wesprzeć rolników COBORU i od lat w kilku Stacjach (m.in. w woj. podkarpackim w SDOO w Przecławiu i w woj. świętokrzyskim SDOO w Słupi) zakładane są doświadczenia, których celem jest określenie reakcji wybranych odmian pszenicy ozimej i jarej na opóźniony termin siewu, a w szczególności ich: mrozoodporności, odporności na wiosenne przymrozki oraz zdolność do krzewienia i regeneracji w okresie wiosennym. Część wyników pokazujemy w tabelach 1 i 2. Warto przewertować więcej danych na stronie COBORU, a wynika z nich, że nawet siew pszenicy ozimej po 10 listopada jest lepszy od uprawy przewódek i uprawy pszenicy jarej. Aby pszenica ozima późno siana odwdzięczyła się wysokim plonem, musimy pamiętać o kilku istotnych zaleceniach agrotechnicznych.


Cechy odmiany do późnego siewu
Z licznych doświadczeń wynika, że opóźnienie siewu wpływa niekorzystnie na wszystkie elementy struktury plonu – liczbę kłosów, liczbę ziaren w kłosie i masę tysiąca ziaren zbóż. Łany zbóż wysianych w terminie opóźnionym są słabiej rozkrzewione, mają słabiej rozwinięty system korzeniowy i rośliny są bardziej podatne na czynniki stresowe związane z niedoborem wody, składników pokarmowych i patogenów. W efekcie gorzej plonują niż siane w optymalnym terminie. Ba, w niektórych doświadczeniach COBORU z siewem w granicach 20 listopada pszenice wschodziły dopiero na przedwiośniu.

Odmiany zbóż ozimych wykazują niejednakową reakcję na termin siewu a właśnie celem doświadczeń COBORU jest testowanie i rekomendowanie odmian najlepiej nadających się na siewy opóźnione. Są różnice odmianowe w zakresie krzewistości produktywnej i reakcji na długość dnia (odmiany mają zróżnicowane wymagania świetlne). Przy późnym siewie spadek plonu jest w zasadzie pewny, ale czy opóźnienie wpływa też na obniżenie jakości ziarna pszenic jakościowych? Przy zachowaniu dobrej agrotechniki, nawożenia i ochrony, późny siew pszenicy ozimej po zbiorze korzeni buraków cukrowych nie pogarsza parametrów jakościowych ziarna.

Decydując się na późny siew warto prześledzić reakcję odmian zbadaną w doświadczeniach. Wielokrotnie spotkałem się z zaleceniami przedstawicieli hodowców, aby do takich siewów wybierać generalnie odmiany najbardziej mrozoodporne. Radzą, aby do opóźnionego siewu wybierać odmiany pszenicy ozimej z zimotrwałością ocenioną na co najmniej 4 stopnie w skali 9-stopniowej. Być może jest to istotne, ale też w opracowanych wnioskach z doświadczeń SDOO w Przecławiu w latach 2016, 2017 i 2018 wyłania się inna konkluzja. Cytuję zdanie z tego opracowania: „Z obserwacji wynika, że odmiany ozime o małej mrozoodporności i jare lepiej zimują, gdy są siane później”. Myślę, że diabeł tkwi w szczegółach, bo późny siew to co innego niż siew bardzo późny. Wielu ekspertów uważa bowiem, że najgorzej dla pszenicy ozimej jest, kiedy w spoczynek zimowy wchodzi w fazie 3 liści. To moment, kiedy materiały zapasowe z ziarniaka są wyczerpane, a korzonki, które mają przejąć rolę dostarczania składników pokarmowych nie funkcjonują jeszcze na odpowiednich obrotach.


Po kukurydzy presja Fusarium
Planując siew opóźniony pamiętajmy też o korekcie normy wysiewu i konieczności jej zwiększenia o 5% do 15%. W badaniach COBORU ta norma jest zwykle zwiększana o 50 ziarniaków na mkw. Przy uprawie pszenicy po burakach ciężar rozkrzewienia przesuwa się na wiosnę i w takim zmianowaniu wczesną wiosną powinna być zastosowana wyższa dawka startowa azotu. Zdarza się jednak, o czym wspomniałem, że przy siewach w granicach 20 listopada pszenice wschodzą dopiero po ruszeniu wiosennej wegetacji.

Podobne instrukcje dotyczą też siewu pszenicy ozimej po kukurydzy ziarnowej, ale czynnikiem dodatkowym, na który trzeba zwrócić szczególną uwagę w wiosennym prowadzeniu plantacji jest pewna wysoka presja grzybów Fusarium. Z tego powodu od razu musimy założyć intensywniejszą ochronę później sianej pszenicy, ale znacznie lepiej jest szukać odmian wysokoplonujących, o dobrej mrozoodporności i zimotrwałości, ale też bardziej odpornych na grzyby z rodzaju Fusarium.


Zbadana reakcja
Badania agrotechniczne odmian pszenicy zwyczajnej ozimej i jarej w ramach dodatkowej serii doświadczeń z ich późnojesiennym siewem są realizowane w COBORU od 2008 roku. Doświadczenia te zakładane są po 10 listopada, jako jednoczynnikowe w trzech powtórzeniach, a z racji opóźnionego siewu zwiększana jest obsada roślin o 50 ziaren/mkw. Dodatkowo, w doświadczeniach specjalnych badana jest reakcja odmian pszenicy zwyczajnej ozimej na uprawę po kukurydzy i po przedplonach zbożowych.

W obrębie odmian pszenicy ozimej są takie, które na opóźniony siew nie reagują radykalnym spadkiem plonu. Wyniki badań i doświadczeń dowodzą, że siew pszenicy ozimej w końcu października powoduje spadek plonu o 4–6 q na hektarze w stosunku do siewu w terminie optymalnym. W tabeli 2 pokazujemy te różnice w plonowaniu odmian wzorcowych pszenicy ozimej sianych w optymalnym terminie (porównanie na dwóch poziomach agrotechniki) oraz sianych bardzo późno, po 10 listopada. Jak widać, nawet znaczne opóźnienie siewu pszenicy ozimej umożliwia uzyskanie wysokich plonów ziarna.

A jak pszenice ozime z tych bardzo późnych siewów plonują w porównaniu z pszenicami jarymi sianymi terminowo. Posłużę się tutaj danymi z ostatnich lat dla plonowania wzorców. Pszenica ozima zwyczajna siana terminowo ze zbirów w 2016 r. plonowała na poziomie a1 w wysokości 82,1 q/ha, a na poziomie a2 – 91,2 q/ha, zaś pszenica jara na poziomie a1 – 66,8 q/ha i na a2 – 74,8 q/ha. W tym samym roku zbiorów wzorzec pszenicy ozimej zwyczajnej siany w doświadczeniach późno, bo średnio 17 listopada 2015 r. plonował średnio na poziomie 78,0 q/ha.

Np. w doświadczeniach w woj. świętokrzyskim realizowanych przez SDOO Słupia w sezonie wegetacyjnym 2015/2016 w pszenicy ozimej najlepiej plonowały odmiany: Patras 136% wzorca, RGT Kilimanjaro i Artist 128% wzorca oraz Belissa, Rotax i Hondia 125% wzorca. W trzyletnim zestawieniu wyników plonowania pszenicy ozimej z opóźnionym terminem siewu najlepiej plonowały odmiany: Patras 114% wzorca i Artist 110% wzorca.

Siwy pszenicy ozimej musi opóźniać (innego wyjścia nie ma) wielu plantatorów buraka cukrowego i kukurydzy ziarnowej. Z doświadczenia naszych Czytelników, którzy tak właśnie postępują wynika, że przy siewach późnych pszenicy ozimej niezwykle ważny jest precyzyjny siew ziarna wysokiej klasy siewnikiem i zastosowanie zwiększonej, uderzeniowej dawki startowej azotu wiosną.

Marek Kalinowski