Czasami jeden chwast uzasadnia zabieg herbicydowy

Dziś przedstawimy kilka takich informacji, a co do miarodajności od razu wyjaśnię, że sami naukowcy badający progi szkodliwości radzą, aby traktować te informacje subiektywnie jako wskazówki, a nie konieczność wykonania oprysku. Prawdą jest jednak, że nie ma pól wolnych od chwastów i niektóre z nich powodują wyraźny spadek plonowania np. zbóż, jeżeli występują w łanie w ilości zaledwie 1 szt./m2. Na przeciętnej plantacji występuje zwykle ok. 20 gatunków chwastów wymagających ograniczania. W większości są to wyspecjalizowani konkurenci w stosunku do zbóż, bo rozwijają się w tym samym rytmie co one.


Miliardy nasion ukrywa gleba
Gleba jest olbrzymim bankiem nasion chwastów, których żywotność może sięgać kilkudziesięciu lat. Na każdym mkw. pola znajduje się w warstwie ornej nawet do 75 000 nasion chwastów. Np. wg badań wykonanych w Instytucie Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach, w gospodarstwach zaniedbanych może znajdować się w warstwie ornej na 1 mkw. nawet 320 000 nasion chwastów (to aż 3,2 mld nasion/ha).

Te nieprzebrane ilości nasion można w dużym stopniu redukować zabiegami agrotechnicznymi, ale całkowicie ich wyeliminować się nie da. Co z tego, że część nasion i roślin chwastów zniszczymy, kiedy zaledwie jeden chwast, który przepuścimy (w zależności od gatunku) może wydać 100–20 000 nowych nasion. Jeśli nasiona są duże, jest ich mniej (np. owies głuchy do 100 szt.), lecz są one często lepiej przystosowane, by przetrwać niekorzystne warunki i są bardziej żywotne (lecz nie jest to regułą).

Rodzaj gleby wpływa modyfikująco na zawartość nasion chwastów. W glebach żyznych, o intensywnym życiu biologicznym, następuje szybsza dezaktywacja nasion. Natomiast w glebach lekkich o mniejszej żyzności, nasiona mogą dłużej utrzymywać żywotność (w glebach lekkich może występować do dwóch razy więcej żywych nasion chwastów). Każdego roku z nasion znajdujących się w glebie kiełkuje tylko kilka procent z nich. Ale te kilka procent nasion z 75 000 ogólnej ilości na metrze kwadratowym, to też niewyobrażalna liczba.


Szkodliwość trudna do oceny
Trudno jest też przewidzieć pogodę, która jest decydująca dla kiełkowania i tempa rozwoju chwastów. Czynników wpływających na konkurencyjność chwastów w stosunku do zbóż w danym środowisku jest dużo. Wpływa na to termin siewu zbóż i zagęszczenie. Ważny jest poziom nawożenia, a jeszcze bardziej pH gleby. Wśród odmian zbóż są takie, które lepiej lub gorzej radzą sobie z konkurencją chwastów. To wszystko powoduje, że w konkretnej sytuacji zaledwie jeden chwast na metrze kwadratowym spowoduje konkretną, ekonomiczną stratę plonu, a w innej zagrożeniem będzie dopiero 5 chwastów tego samego gatunku na metrze kwadratowym. Naukowcy badają ten temat i próbują określać progi ekonomicznej szkodliwości chwastów w zbożach. Te wyniki (ustalone progi szkodliwości) obarczone są jednak dużym błędem.


Ekonomiczne progi szkodliwości chwastów dla rośliny uprawnej określają stopień zachwaszczenia plantacji, przy którym wartość obniżonego plonu jest równa kosztom odchwaszczania, które ten plon uratowałoby. W doświadczalnym opracowaniu progów szkodliwości dla różnych gatunków chwastów w konkretnej uprawie, wymagane jest dokonanie regulacji liczebności chwastów (utrzymywanie w okresie wegetacji rośliny uprawnej stałej ich liczby na jednostce powierzchni), a potem zebranie plonu i wyliczenie o ile jest on niższy w porównaniu z łanem bez chwastów. W ten sposób porównuje się zachwaszczenie z 1 chwastem na metrze kwadratowym, z dwoma, trzema itd. i ustala się ile chwastów powoduje ekonomiczną stratę plonu. Nie są to łatwe badania, bo wymagają prowadzenia w stałych warunkach siedliska (typ gleby, uwilgotnienie gleby, przebieg warunków termicznych, nawożenie). Stała liczba chwastów, przy zmianie wartości chociażby jednego czynnika (np. temperatury) może wykazać zupełnie inny efekt konkurencji w stosunku do rośliny uprawnej.


Próg jako procent pokrycia gleby
Z powodu tych trudności w doświadczeniach wyznaczających progi szkodliwości chwastów można w literaturze fachowej znaleźć bardzo różniące się informacje. Dziś pokazujemy przykłady zbadanych progów szkodliwości chwastów w uprawie pszenżyta, jęczmienia i kukurydzy, które są zamieszczone w metodykach integrowanej ochrony tych roślin.

W metodyce integrowanej ochrony pszenżyta ozimego i jarego skorzystano w tym względzie z progów szkodliwości chwastów opracowanych w Niemczech w 1990 r. przez Wahmhoffa. Progi te uwzględniają w zbożach ozimych terminy wykonywania ocen, udział w zachwaszczeniu chwastów jedno- i dwuliściennych(tabela 1). Jednym ze stosowanych tam mierników oceny szkodliwości chwastów jest ich procentowy udział w pokryciu powierzchni.


Próg wyrażony liczbą chwastów
W metodyce integrowanej ochrony jęczmienia ozimego i jarego ekonomiczne progi szkodliwości chwastów powodujące 5-procentową szkodę podane są w liczbie chwastów na 1 mkw. (tabela 2). Dane w tabeli 3 pokazują podobną zależność w kukurydzy, ale polscy naukowcy przedstawiają w niej także spory wpływ zachwaszczenia na sprawność zbioru kukurydzy.

Pamiętajmy, że progi szkodliwości dla chwastów są tylko orientacyjne. Biorąc pod uwagę zmienność pogody, ten sam chwast może być groźny w ilości 3 szt./mkw., a na innym polu spowoduje 5% straty dopiero, kiedy wystąpi w ilości 15 szt./mkw. Traktujmy te dane w tabelach, jako zbadane doświadczalnie przykłady. Przy decyzjach o chemicznym odchwaszczaniu należy się kierować znajomością historii pola, zawsze występujących na nim gatunków chwastów i doświadczeniem.

Marek Kalinowski