Krzem pomocny nie tylko w ekologii

Jan Golba od kilkunastu lat prowadzi certyfikowane gospodarstwo ekologiczne i reprezentuje firmę zajmującą się wprowadzaniem na rynek preparatów krzemowych. – To nie jest tak, że sam krzem załatwi wszystko. To gracz zespołowy, jest zwornikiem wielu różnych procesów – mówił o krzemie Jan Golba.


Zarządzanie żyznością
Na konferencji w Końskowoli zaprezentowano wiele zagadnień i działań poprawiających żyzność gleby. W rolnictwie ekologicznym, gdzie chemicznych metod ochrony roślin się nie używa, ma to szczególne znaczenie. Żyzna i tętniąca życiem gleba wspomagana naturalnymi produktami stwarza roślinom zdrową podstawę rozwoju. Przemyślane zarządzanie żyznością gleby znacznie redukuje zagrożenia ze strony chorób i szkodników roślin. Zarządzanie żyznością, to proces złożony opierający się m.in. na regeneracji gleby poprzez wapnowanie, podnoszenie zawartości materii organicznej przez dobry płodozmian i uprawę międzyplonów. Te działania, a także stosowanie produktów np. z krzemem organicznym, wywierają korzystny wpływ na rozwój i zdrowotność roślin.

Krzem nie jest pierwiastkiem niezbędnym, ale korzystnym w rozwoju roślin i zaliczany jest do tzw. pierwiastków funkcjonalnych. Jego odziaływanie na rośliny jest ciągle badane, a z polskich badań wynika, że krzem korzystnie wpływa na rozwój korzeni roślin uprawnych. Krzem poprzez usztywnienie liści i łodyg roślin zwiększa ich odporność na porażenie przez patogeny chorobotwórcze i inwazję szkodników. Pierwiastek wzmaga syntezę barwników asymilacyjnych, co znajduje potwierdzenie w większej wydajności fotosyntezy i wpływa na szybszy rozwój i wigor roślin. Dzięki sztywniejszym łodygom zmniejsza się wyleganie roślin oraz zwiększa odporność na stres wodny oraz niskie i wysokie temperatury.


Organiczny lepiej żeluje
Źródłem krzemu wykorzystywanego do produkcji preparatów przez Perma-Guard Agro są okrzemki. Naturalna amorficzna ziemia okrzemkowa, miękka skała o białym kolorze powstała w wyniku osadzania się w zbiornikach wodnych, pancerzyków jednokomórkowych glonów – okrzemek. Jej potencjał kryje się w organicznej formie długodziałającego krzemu oraz niezwykłych właściwościach samych pancerzyków okrzemek. Krzem jest pozyskiwany z ziemi okrzemkowej, miękkiej skały białego koloru.

– Czy ktoś z państwa – zwrócił się do uczestników konferencji Jan Golba – podczas nauki w szkole rolniczej miał zajęcia na temat krzemu? Właśnie, nikt. Ja też nie miałem. Szkoda, bo pozytywnych skutków jego zastosowania jest wiele i nie sprowadzają się one tylko do zwiększonej jędrności owoców, jak uważają niektórzy – kontynuował.

A wymieniając i omawiając pozytywne efekty zaopatrzenia roślin w krzem rozpoczął od jego wpływu na pobieranie składników pokarmowych przez rośliny. – Krzem przyczynia się do rozwijania systemu korzeniowego. Jak? Roślina wytwarza więcej włośników. Wysycenie czapeczki stożka wzrostu krzemem sprawia, że korzenie łatwiej przerastają zwięzłą glebę. Ale krzem powoduje też poprawę relacji składników w glebie. Odblokowując składniki pokarmowe (m.in. azot, fosfor i potas) przyczynia się do zwiększania ich pobierania. A fosfor jest przecież głównym składnikiem pokarmowym warunkującym rozwój korzeni. Do tego krzem poprawia życie mikrobiologiczne, wspierając rozwój m.in. bakterii Azotobacter – wyjaśniał Jan Golba.

Kolejny obszar, gdzie krzem odgrywa pozytywną rolę, to usprawnianie gospodarki wodnej. Ze względu na swoją hydrofilowość, delikatnie żeluje wodę i podnosi tym samym odporność roślin na suszę oraz przymrozki. – Żelowanie wody spowoduje lepsze zawiązanie strąków np. soi. Ważne, aby był to krzem organiczny. Syntetyczny ma co prawda właściwość żelowania wody, jednak jedna cząsteczka krzemu syntetycznego wiąże trzy cząsteczki wody, natomiast jedna cząsteczka krzemu z okrzemek amorficznych nawet dwadzieścia – mówił Jan Golba.

Przekłada się na jakość
Krzem intensyfikuje fotosyntezę. – Rośliny zaopatrzone w krzem mają zwykle większą powierzchnię liści, większy aparat asymilacyjny. Dodatkowo mają jeszcze więcej chlorofilu i szybciej fotosyntetyzują. A to oznacza lepszą jakość. Owoce są słodsze, smaczniejsze, mają więcej ważnych dla nas związków bioaktywnych – wyjaśniał prelegent.

Z przedstawianych informacji wynika, że korzystnie na jakość warzyw czy owoców wpływa też wbudowywanie się krzemu w ściany komórkowe roślin. Jednoczesne zwiększone pobieranie wapnia skutkuje wzrostem mechanicznej odporności roślin na uszkodzenia. Wzmocnienie błon komórkowych opóźnia ich rozpad skutkując lepszymi możliwościami przechowalniczymi.

Ograniczenie działalności szkodników i chorób to następna „zasługa” krzemu, o której podczas konferencji w Końskowoli mówił Jan Golba. – Dzięki niemu ściana komórkowa jest grubsza. W związku z tym bariera ta jest trudniejsza do przeniknięcia, roślina jest odporniejsza na zgryzanie przez szkodniki oraz na infekcje. Mało tego. Roślina ma więcej związków bioaktywnych, ponieważ krzem jest antystresorem. Dr Jan Golba tłumaczy, że ten mechanizm działania jest podobny, jak w przypadku szczepionki. – Krzem stresuje roślinę zawczasu, wtedy, kiedy jest w dobrej kondycji. Stresuje po to, żeby się umiała obronić, kiedy nadejdzie trudniejszy moment. To są stare mechanizmy, o których warto pamiętać: Budujemy odporność przed suszą, a nie wtedy, gdy już jest susza – mówił Jan Golba.

Krzysztof Janisławski