Mieszańce o podwyższonej strawności

Rozbijając kiszonkę z kukurydzy na czynniki pierwsze da się zauważyć, że zawartość tłuszczu jest w niej niewielka. Tłuszcz stanowi zaledwie ok. 3% suchej masy kiszonki i dlatego o jej wartości energetycznej decydują węglowodany, tj. cukry proste, skrobia oraz włókno surowe.

Co ogranicza strawność
Skrobia i cukry stanowią 35– 40% suchej masy kiszonki z kukurydzy i są bardzo dobrze trawione przez przeżuwacze. Ich strawność wynosi 93–100%. Na włókno surowe składają się natomiast składniki ścian komórkowych rośliny, takie jak celuloza, hemiceluloza czy pektyny. Włókno jest znacznie gorzej strawne, przy czym ich rozkładem u przeżuwaczy zajmują się mikroorganizmy bytujące w przedżołądkach.

Strawność włókna z kiszonek z kukurydzy waha się od 30 do 50%. To dość duża rozpiętość, a wszystko przez ligninę będącą składnikiem włókna surowego, choć z chemicznego punktu widzenia nie jest ona węglowodanem. Jednak w paszy występuje w naturalnym kompleksie z celulozą i jest razem z nią oznaczana. Lignina nie jest trawiona w przewodzie pokarmowym przeżuwaczy. Niestety, podczas wzrostu rośliny zwiększa się ilość ligniny, co negatywnie wpływa na strawność wszystkich składników pokarmowych zawartych w paszy.

Pogodzić włókno ze skrobią
Zawartość włókna w kiszonce z kukurydzy uzależniona jest od fazy wegetacji rośliny przy zbiorze oraz właściwości genetycznych danego mieszańca. Kukurydza w pierwszej połowie wegetacji wytwarza bogate we włókno łodygi, liście i rdzenie kolb. Dopiero później tworzy się ziarno, które zawiera łatwo strawne węglowodany, głównie skrobię. Powoduje to zmianę struktury rośliny, gdyż wzrasta w niej udział kolby z ziarniakami, a proporcjonalnie zmniejsza się udział części wegetatywnych. Dlatego często się mówi, że kukurydza jest trawą, która nie drewnieje, co oczywiście należy rozumieć jako skrót myślowy.

Z każdym dniem wzrostu rośliny obserwuje się drewnienie jej części zielonych (wegetatywnych). Prowadzi to do systematycznego wzrostu ilości ligniny w łodydze i liściach, a tym samym obniżania strawności masy organicznej. Jednak występujący przyrost skrobi w ziarniakach jest większy niż wzrost zawartości włókna w częściach wegetatywnych rośliny. Stąd w trakcie dojrzewania kukurydzy, następuje zwiększenie zawartości łatwo strawnych węglowodanów przy spadku zawartości trudno strawnego włókna, co pozytywnie wpływa na wartość energetyczną tej paszy. Dlatego nie należy spieszyć się ze zbiorem kukurydzy na kiszonkę. Najlepiej dokonać tego przy dojrzałości woskowej ziarna, gdy zawartość suchej masy waha się od 30 do 35%.

Strawniejsze odmiany
Wszystkie firmy zajmujące się hodowlą kukurydzy prowadzą badania w kierunku uzyskania nowych mieszańców o niskiej zawartości ligniny. O różnych programach firm hodowlanych w kierunku poprawy strawności kiszonek z kukurydzy pisaliśmy wielokrotnie. Linie takich odmian o podwyższonej strawności ma praktycznie każda firma i stara się takie odmiany wyróżniać spośród innych kiszonkowych. Takie odmiany charakteryzują się wysoką zawartością suchej masy przy zbiorze, lepszą strawnością ścian komórkowych, co gwarantuje dużą zawartość energii w paszy, wysokim plonem suchej masy i energii, wczesnym dojrzewaniem kolb, co zapewnia elastyczność zbioru oraz wysoką zawartością cukru, co wpływa na smakowitość paszy i zwiększa jej pobranie.

Z technologią Powercel
Przed zakupem materiału siewnego kukurydzy na kiszonkę warto pytać o strawność. Mieszańce charakteryzujące się wysoką strawnością mają w ofercie czołowi hodowcy kukurydzy. Takie odmiany nowej generacji hodowane w technologii Powercel ma firma Syngenta. Są to mieszańce o niskiej zawartości ligniny i charakteryzują się m.in. większą ilością suchej masy przy zbiorze, lepszą strawnością ścian komórkowych, wysokim plonem suchej masy i energii, wczesnym dojrzewaniem kolb, wysoką zawartością cukru.

Według badań belgijskich, odmiany kukurydzy Powercel dają z 1 hektara o 1000 kg suchej masy więcej niż tradycyjne odmiany. Z badań wykonanych w Holandii i przedstawianych przez hodowcę tych odmian wynika, że krowy żywione kiszonką z odmian Powowercel produkują rocznie o 90 kg mleka więcej w porównaniu do żywionych kiszonką z normalnych odmian kiszonkowych.

Z linii Animal Nutrition
Odmiany o wysokiej strawności ma też firma Limagrain i oznacza je jako LG Animal Nutrition. Te strawne mieszańce powstały w specjalnym programie selekcyjnym hodowli kukurydzy na kiszonkę. Założeniem tego programu jest hodowla odmian kukurydzy dostarczającej wysokiej energii pochodzącej zarówno ze skrobi, jak i z włókna.

W procesie trawienia skrobia wykorzystywana jest przez przeżuwacze prawie w całości niezależnie od odmiany, natomiast strawność włókna w dużym stopniu zależy od genetyki mieszańców. Zwiększenie energetyczności kiszonki z kukurydzy jest możliwe tylko dzięki podniesieniu strawności włókna. Jak bardzo można podnieść strawność włókna? Średnio (wg danych hodowcy) kiszonka z odmian LG Animal Nutrition jest o 4–5% bardziej strawna niż standardowych odmian kiszonkowych.

Dzięki rozluźnionej ligninie
Podaliśmy dwa przykłady programów hodowli bardziej strawnych mieszańców kukurydzy. Oczywiście każdy tradycyjny polski rolnik z dużą nieufnością słucha takich informacji. Z czego wynika zatem podwyższona strawność takich odmian? Mówiąc w dużym skrócie, ten efekt jest wynikiem podwyższonej strawności włókna odmian. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że włókno składa się z hemicelulozy (rozkładanej przez bakterie celuloityczne w przedziale od 20% do 100%), celulozy (rozkładanej w ilości od 20 do 100%) i niewielkiej ilości w ogóle niestrawnej ligniny.

Lignina mimo że sama nie jest trawiona, jest kluczowa dla strawności włókna. Kluczowy jest tak naprawdę sposób lignifikacji ścian komórkowych z hemicelulozą i celulozą. Właśnie dobre poznanie tych zależności i selekcja linii kukurydzy w hodowli mieszańców w kierunku odpowiedniego typu lignifikacji owocuje odmianami bardziej strawnymi. Strawność jest podniesiona przez rozluźnienie kręgów ligniny. Dzięki temu hemiceluloza i celuloza jest trawiona w znacznie większym stopniu.

Marek Kalinowski