Tydzień temu sporo uwagi poświęciliśmy wskazówkom dotyczącym oceny właściwych faz rozwojowych zbóż na skracanie ich źdźbeł. Przypominam – ten zabieg podstawowy i najważniejszy w fazie pierwszego kolanka pogrubia i skraca źdźbło. Zabieg drugi w fazie liścia flagowego delikatnie skraca źdźbła, ale dobrze skraca i wzmacnia dokłosie.
Do skracania zbóż
służy kilka substancji. Najbardziej znane i stosowane
w zbożach to: chloromekwat (CCC), etefon,
trineksapak etylu, proheksadion wapnia i chlorek
mepikwatu. Każda z wymienionych substancji ma
inne właściwości (zwłaszcza, jeżeli chodzi o temperaturę
i nasłonecznienie dla skutecznego działania)
a w ofercie praktycznie co roku pojawiają
się nowe produkty. Czasami jest tak, że zmiana
formulacji znanej substancji czynnej diametralnie
zmienia jej właściwości i umożliwia jej stosowanie
w niższej temperaturze.
Umiejętność rozpoznawania faz rozwojowych jest kluczowa dla określenia optymalnego terminu skracania (pisaliśmy tydzień temu), ale dziś chcę zwrócić uwagę na różnice w zaleceniach skracania poszczególnych gatunków zbóż i na różnice właściwości substancji czynnych regulatorów. Każda substancja czynna skraca zboża nieco inaczej i każda do skutecznego działania wymaga odpowiednich warunków termicznych i nasłonecznienia.
Poniżej przypominamy najważniejsze cechy substancji czynnych regulatorów wzrostu i przykłady etykietowych zaleceń ich stosowania w różnych gatunkach zbóż.
Chlorek chloromekwatu
(CCC), chyba najlepiej znana substancja, powoduje
skrócenie dolnych międzywęźli. Efekt skrócenia
pszenicy o długiej słomie wynosi 10 proc.
Wczesny oprysk środkiem CCC podczas krzewienia
się wzmaga tworzenie pędów bocznych. CCC
wymaga minimalnej średniej dobowej temperatury
ok. 5 st. C, a jego optymalna temperatura
działania wynosi 8–15 st. C i drugim warunkiem
musi być duże nasłonecznienie. Temperatury
niższe kilka dni po zabiegu wpływają ujemnie
na skuteczność. Produktów z CCC nie należy
stosować na 3-4 godziny przed spodziewanym
deszczem i przed spodziewanymi przymrozkami.
Wyższe dawki preparatów CCC należy stosować
w uprawie odmian podatnych na wyleganie,
w warunkach bardzo intensywnego nawożenia
i przy niższych temperaturach powietrza.
Preparaty CCC dają najsilniejszy efekt skracania pszenicy przy stosowaniu w czasie uwalniania pierwszego kolanka od węzła krzewienia (silne skrócenie dolnych międzywęźli). Drugi oprysk CCC należy wykonać, gdy z pierwszego kolanka zaczyna się uwalnianie drugiego kolanka. Preparaty z CCC można stosować w dawkach dzielonych, ale zawsze trzeba dokładnie sprawdzić takie zalecenia w instrukcji stosowania produktu. Żyto należy opryskiwać CCC na początku strzelania w źdźbło, w fazie 1.–2. kolanka. Pszenżyto ozime należy skracać na początku strzelania w źdźbło w fazie 1.–2. kolanka, a owies w fazie strzelania w źdźbło od 1. do 4. kolanka.
Etefon
w komórkach roślinnych ulega rozkładowi, wydzielając
etylen, który jest naturalnym hormonem
roślinnym. Hamuje aktywność hormonów wpływających
na wzrost i na długość, ale też przyspiesza
starzenie się i dojrzewanie komórek, co jest
jego wadą. Najlepiej działa podczas wydłużania
się źdźbła, tzn. gdy z 1. kolanka uwalnia się 2. kolanko,
do momentu pojawienia się liścia flagowego
(pszenica, żyto, pszenżyto) lub od fazy 2.
kolanka do początku pojawienia się ości (jęczmień).
Ostateczna długość międzywęźli ustala
się dopiero po kwitnieniu, dlatego przy późniejszym
stosowaniu tej substancji aktywnej można
wpływać na skrócenie przede wszystkim środkowych
części źdźbła. Etefon wymaga minimalnej
średniej dobowej temperatury ok. 12 st. C, a jego
temperatura optymalna działania to 15–19 st. C.
Drugim warunkiem skuteczności etefonu jest
średnie nasłonecznienie. Preparatów zawierających
tę substancję nie należy stosować łącznie
z herbicydami. Zabieg przeciwko chwastom lepiej
wykonać wcześniej, tzn. 10 dni przed lub 10 dni
po zastosowaniu regulatora.
Zależnie od produktu handlowego etefon należy stosować w jęczmieniu ozimym od wytworzenia drugiego węzła źdźbłowego (kolanka) do okresu na krótko przed pojawieniem się ości – podobnie jęczmień jary. Żyto należy opryskiwać od fazy pojawienia się węzła źdźbłowego (kolanka) nad powierzchnią do okresu poprzedzającego kłoszenie. Pszenżyto ozime opryskujemy w okresie strzelania w źdźbło, to jest od fazy pierwszego węzła źdźbłowego (kolanka) do początku pojawienia się liścia flagowego. Pszenicę ozimą i jarą należy opryskiwać od fazy pierwszego węzła źdźbłowego (kolanka) do początku pojawienia się liścia flagowego.
Trineksapak etylu
to wyjątkowa substancja czynna o długotrwałym
działaniu, która nie redukuje masy rośliny i długości
korzeni. Ba – pobudza i wzmacnia system korzeniowy
i powoduje usztywnienie źdźbeł. Środki
z trineksapakiem etylu można polecać rolnikom
zainteresowanym uzyskaniem wysokiego plonu
słomy i wykorzystaniem jej np. na cele energetyczne.
Środek ten pobierany jest głównie przez
liście i źdźbła zbóż, a następnie przemieszczany
do tkanek merystematycznych, a jego zadaniem
jest zapobieganie nadmiernemu wydłużaniu się
międzywęźli. Trineksapak etylu wymaga minimalnej
średniej dobowej temperatury ok. 8 st. C,
a największą skuteczność uzyskuje się stosując
substancję w temperaturze 10–25 st. C, przy silnym
nasłonecznieniu, bezchmurnym niebie, gdy
łan jest suchy i aktywnie rosnący. Substancji nie
powinno się stosować w warunkach nadmiernej
wilgotności lub długotrwałej suszy, wystąpienia
przymrozków, nasilenia występowania szkodników
i chorób.
Zgodnie z zaleceniami, dla jedynego przedstawiciela tej grupy chemicznej w pszenicy ozimej stosujemy trineksapak etylu raz od fazy krzewienia do fazy liścia flagowego lub w dawce dzielonej w fazie końca krzewienia i w fazie liścia flagowego. Jęczmień ozimy należy opryskiwać od fazy pierwszego kolanka do fazy liścia flagowego, a jęczmień jary od fazy pierwszego kolanka do fazy drugiego kolanka. Żyto opryskujemy od fazy pierwszego kolanka do fazy liścia flagowego, pszenżyto ozime od fazy pierwszego kolanka do fazy drugiego kolanka, a owies siewny od fazy pierwszego kolanka do fazy drugiego kolanka. W tym roku na rynku pojawił się najnowocześniejszy środek zawierający trineksapak etylu – Moddus Star 250 DC. Dzięki unikalnej formulacji DC może być stosowany w niższych temperaturach i jest doskonałym dokrzewiaczem pszenic. Ciekawostką jest, że Modus Start 250 DC ma rejestrację zarówno w życie ozimym, jak i życie jarym.
Proheksadion wapnia
stymuluje rozwój systemu korzeniowego, a hamując
biosyntezę giberelin równomiernie skraca
i pogrubia źdźbła pierwszych międzywęźli. Proheksadion
wapnia w produktach do skracania
zbóż występował w połączeniu z chlorkiem mepikwatu
(te regulatory wycofywane są w oferty)
a w obecnej ofercie występuje z trineksapakiem
etylu. To ostatnie połączenie pozwala skracać
wszystkie zboża i w bardzo szerokim oknie aplikacji
z założeniem skracania dawkami dzielonymi
(od BBCH 29, czyli od końca krzewienia, aż po
BBCH 49, czyli do widocznych pierwszych ości).
Późne skracanie jest możliwe, ale tylko w zbożach
ozimych. Mimo tak szerokiego okna aplikacji,
istniej ryzyko wpływu regulatora na kłoszenie
i w przypadku zbóż jarych tak późne stosowanie
regulatora może spowodować, że rośliny
nie wykłoszą się. Proheksadion wapnia działa
szybko i natychmiast po zastosowaniu właściwie
niezależnie od temperatury. Wymaga minimalnej
średniej dobowej temperatury ok. 5 st. C,
a jego optymalne i skuteczne działanie ma miejsce
w temperaturze 7–25 st. C, niezależnie od warunków
nasłonecznienia. Substancja jest odporna
na deszcz – szybko wnika w roślinę i opady w godzinę
po zastosowaniu nie obniżają skuteczności.
Są to podstawowe informacje o skracaniu źdźbeł różnymi substancjami i zawsze wariant skracania trzeba dobrze dopasować nie tylko do gatunku, ale także do odmian, które różnią się skłonnością do wylegania. Przed podjęciem decyzji o zakupie środków zachęcam zawsze do szczegółowego zapoznania się z zapisami w etykietach środków.
Marek Kalinowski
