Objawy na liściach, łodygach, pąkach i łuszczynach rzepaku wywoływane przez szarą pleśń, to szarobrązowy nalot grzybni. Porażone szarą pleśnią części rośliny zamierają, a w przypadku zaatakowania młodych roślin rzepaku jesienią może dojść do całkowitego ich zamierania.
Sprawca infekuje zranione rośliny
Dla rozwoju choroby zasadnicze
znaczenie mają okresy chłodnej
i mokrej pogody oraz uszkodzenia
roślin powstałe na skutek mrozów,
przymrozków, gradobicia i innych
czynników raniących jak szkodniki
czy wjazd z opryskiwaczem bez
odpowiednich osłon pod prześwitem
ciągnika w zaawansowanych
fazach wzrostu roślin. Sprawca
choroby jest polifagiem i występuje
bardzo powszechnie na roślinach
rolniczych, ozdobnych i przemysłowych
oraz na krzewach owocowych
i warzywach. Rozwojowi
choroby sprzyjają opady deszczu,
duża wilgotność względna powietrza
i temperatura wynosząca
10–18°C oraz duży udział rzepaku
w płodozmianie i nadmierne zagęszczenie
roślin na plantacji.
Grzyby szarej pleśni infekują rzepak przez cały okres jego rozwoju, ale największe szkody powoduje podczas kwitnienia oraz tworzenia łuszczyn, zwłaszcza w czasie wilgotnej i chłodnej pogody. Silne porażenie łuszczyn prowadzi do obniżenia liczby i masy tysiąca nasion. Porażone liście mają ograniczoną powierzchnię asymilacyjną i są źródłem porażenia dla innych organów. Porażenie łodyg powoduje ograniczenie przewodzenia substancji pokarmowych i wody.
Oczywiście szara pleśń nie jest najgroźniejszą chorobą rzepaku i właściwie nie zdarza się konieczność, by zwalczać ją solo. Szarą pleśń zwalczają zabiegi celowane w suchą zgniliznę kapustnych a potem w zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych. Niemniej w idealnych warunkach dla jej rozwoju może powodować konkretne straty plonu.
Rozwija się na żywych i martwych tkankach
Źródłem infekcji są najczęściej
resztki pożniwne, zainfekowane
nasiona, jak również sklerocja
znajdujące się w glebie. Wg
biologii patogenu opisanej w publikacji
„Dobre praktyki rolnicze
w produkcji integrowanej z zastosowaniem
pożytecznych mikroorganizmów
w uprawie rzepaku” –
ze sklerocjów niekiedy wyrastają
apotecja, w których powstają worki
zawierające jednokomórkowe
askospory. Najczęściej jednak na
powierzchni porażonych fragmentów
roślin oraz rozwijającej się na
sklerocjach grzybni powstaje zarodnikowanie
konidialne, które
tworzy szary nalot. Sprawca choroby
najczęściej rozprzestrzenia
się poprzez zarodniki konidialne,
które masowo tworzą się na porażonych
tkankach.
Zarodniki kiełkują tylko w kropli wody, a wyrastające z nich strzępki grzybni przerastają do tkanek roślin przez kutikule lub rany. Grzyb ten może też rozwijać się saproficznie, czyli na martwych tkankach organicznych, np. na płatkach kwiatowych opadających podczas kwitnienia na liście, a następnie infekować nieuszkodzone tkanki roślin. W korzystnych warunkach infekcja przebiega w ciągu kilku godzin.
Objawy szarej pleśni występują na łodygach, liściach i łuszczynach we wszystkich fazach rozwojowych rzepaku. Porażone szarą pleśnią części roślin mają sinozielone plamy pokryte często szarobrązowym nalotem grzybni z zarodnikami konidialnymi. Zainfekowane przez patogen liście oraz łodyga stają się szarobrunatne i stopniowo gniją. W przypadku silnej infekcji łodyg, roślina przełamuje się i zamiera. Na porażonych łuszczynach także występuje szary nalot, natomiast wewnątrz znajdują się drobne, często niedojrzałe nasiona. W przypadku silnego porażenia łuszczyny przedwcześnie zasychają i pękają.
Progi szkodliwości
Zgodnie z zasadami integrowanej
ochrony roślin, zanim sięgniemy
po metodę chemiczną powinniśmy
wykorzystać agrotechniczne,
hodowlane i biologiczne metody
ograniczania sprawców chorób
roślin. Z metod agrotechnicznych
zagrożenie szarą pleśnią redukuje
prawidłowy płodozmian, rzadszy
siew, niszczenie resztek pożniwnych,
izolacja przestrzenna form
jarych od ozimych, zwalczanie
szkodników i unikanie uszkodzeń
mechanicznych roślin rzepaku. Po
przekroczeniu progów szkodliwości
szarą pleśń trzeba zwalczać
chemicznie i może to mieć miejsce
zarówno jesienią, wczesną wiosną,
jak i w fazie kwitnienia. W każdym
z tych terminów szara pleśń jest
ograniczana fungicydami stosowanymi
na inne groźniejsze choroby
rzepaku.
Progiem szkodliwości jesienią, gdy rzepak jest w fazie 4–8 liści (faza rozwojowa BBCH 14–18) jest stwierdzenie 20–30% liści z objawami porażenia. Wiosną po ruszeniu wegetacji, w fazie formowania łodygi (faza rozwojowa BBCH 31–39) progiem szkodliwości jest stwierdzenie 15–20% liści z objawami porażenia. W fazie kwitnienia, od opadania pierwszych płatków kwiatowych do tworzenia pierwszych łuszczyn (faza rozwojowa BBCH 65–71) progiem szkodliwości jest stwierdzenie 10–15% liści z objawami porażenia.
Do zwalczania szarej pleśni w okresie około kwitnienia rzepaku zarejestrowanych jest kilkadziesiąt fungicydów, które zwalczają przede wszystkim bardziej szkodliwe choroby okresu kwitnienia – zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych.
Marek Kalinowski
