Główną przyczyną rozprzestrzenienia się owsa głuchego w całym kraju jest fakt wykorzystywania materiału siewnego zbóż z własnego rozmnożenia. Dlaczego? Bo rzadko które gospodarstwo posiada urządzenia pozwalające oczyścić materiał siewny z nasion chwastów.
Problem zaczyna się niewinnie
Na początku problem jest prawie
niezauważalny, ale kilkanaście
wiech owsa głuchego na hektarze
wystarczy, aby w kolejnym sezonie
było ich kilkanaście tysięcy, a w następnych
– miliony. To oczywiście
czarny scenariusz, ale przy płodozmianie
zbożowym realny. Jedna
roślina owsa głuchego jest bowiem
w stanie wytworzyć od 50 do aż
1000 ziarniaków zachowujących
żywotność nawet przez 10 lat.
Naukowcy zbadali i wyliczyli, że jeżeli wysiejemy materiał siewny z domieszką 0,5 kg ziaren owsa głuchego na hektar, to już w drugim roku uprawy zbóż na tym stanowisku chwast zdominuje zasiewy. Oczywiście w materiale kwalifikowanym taka domieszka ziaren owsa głuchego jest niedopuszczalna, ale przy materiale z własnego rozmnożenia, nie mamy najczęściej urządzeń, które doczyściłyby ziarno.
Sprytna, higroskopijna ość
Rozmnażając się owies głuchy
w ekspresowym tempie wzbogaca
glebowy bank nasion chwastów i ma
wyjątkowe zdolności rozprzestrzeniania
się. Ziarniaki owsa głuchego
mogą kiełkować nawet z głębokości
25 cm i – co ciekawe – dostają się
tam samodzielnie, bez pomocy maszyn.
Ważną cechą chwastu jest, że
dojrzewa i osypuje się przed zbiorem
zbóż. Ziarniaki owsa głuchego
mają higroskopijną ość, której dolny
odcinek pod wpływem wilgoci
skręca się i wciąga ziarniak do gleby.
Procedura powtarza się, bo raz jest
sucho, raz mokro. Ość ciągle pracuje,
a ziarniak wkręca się nawet na
głębokość 25 cm. Ziarniaki wędrują
w głąb i w bok, co dodatkowo pomaga
owsowi głuchemu opanowywać
przestrzeń pola.
Gdyby takie cechy miały odmiany roślin uprawnych, rolnicy byliby hodowcom bardzo wdzięczni. Niestety, to cechy owsa głuchego, który sprawia wiele problemów w trakcie uprawy zbóż, ale i po zbiorze plonów. Przy obsadzie 40–50 roślin owsa głuchego na mkw. zbożowej plantacji chwast redukuje nawet 50% plonu możliwego do uzyskania. Warto zaznaczyć, że w suche lata nawet niewielkie zachwaszczenie owsem powoduje znaczną redukcję plonu zbóż. Jego konkurencyjność w warunkach niedoboru wody wynika m.in. z tego, że na produkcję suchej masy zużywa o 50% więcej wody niż pszenica jara.
Zmianowanie i herbicydy
Owies głuchy występuje głównie
w zbożach jarych, ale też
w burakach, ziemniakach, roślinach
strączkowych. Pamiętajmy
zatem, że chwasty jednoliścienne
zawsze znacznie łatwiej jest ograniczyć
w uprawach roślin dwuliściennych.
Przed wyborem i zakupem
herbicydu zwalczającego
owies głuchy i inne chwasty jednoliścienne
w zbożach jarych, należy
zapoznać się dokładnie z charakterystyką
i instrukcją stosowania
środka. Wiele herbicydów będących
mieszaninami substancji
czynnych, zwalcza owies głuchy
i inne chwasty. Wybór produktu powinien
to uwzględniać i powinien
być jak najlepiej dopasowany do całego
spektrum gatunków chwastów
występujących na danym stanowisku.
W pszenicy jarej i jęczmieniu
jarym ograniczymy owies głuchy.
Sytuacja jest niestety beznadziejna
w uprawie owsa siewnego i mieszankach
zbożowych z owsem.
Jako ciekawostkę dodam, że kilka lat temu jeden z naszych Czytelników chwalił się wysoką skutecznością ograniczania owsa głuchego uprawkami wiosennymi. Bardzo wcześnie stosował włókę prowokującą wschody chwastu, a potem bronowanie. W tej technologii celowo opóźniał siew zbóż jarych i był zadowolony. Być może zdawało to egzamin w konkretnych sezonach, ale nie w ostatnich dwóch bardzo suchych. Opóźnianie siewu zbóż jarych przy niedoborach wody jest zbyt ryzykowne.
Jak rozpoznać po siewce
Jest jednoroczną rośliną jarą kiełkującą
wczesną wiosną. Pierwszy
liść owsa głuchego jest lewoskrętny
(jęczmień, pszenica, pszenżyto i żyto
mają liście prawoskrętne), równowąski
i spiczasto zakończony. Brzeg
blaszki liściowej po dolnej stronie
pokryty jest rzęskami. Języczek liściowy
barwy białej do żółtej jest
ząbkowany i spiczasto zakończony.
Bardzo charakterystyczną cechą w stosunku do zbóż jest brak uszek u owsa głuchego (nie ma ich również owies siewny). Ważną cechą diagnostyczną jest też szorstkie owłosienie brzegów liści. Wiecha owsa głuchego jest znacznie większa niż u owsa siewnego. Kłoski owsa głuchego są 2–3-kwiatowe a plewki owłosione. Ziarniak ma ciemne przygięte ości o długości 4 cm.
Marek Kalinowski
