Jak pisaliśmy – zaraza ziemniaka zmienia się dzięki obecności dwóch typów kojarzeniowych (A1 i A2), rozmnaża się płciowo tworząc nowe agresywne rasy. Dziś właśnie o nowych rasach (szczepach), chociaż bardziej fachowym jest określenie nowych linii klonalnych zarazy.
Program Euroblight
Czy nowe rasy zarazy występują
w Polsce? Tak, jest to stwierdzane.
Kto zajmuje się takimi badaniami?
Zajmuje się tym istniejąca od
2013 r. sieć powołanych ekspertów
z całej Europy (Polskę reprezentowała
w tej organizacji znana
plantatorom ziemniaka prof. Józefa
Kapsa), a z wnioskami tych prac
można zapoznać się na stronie internetowej
programu monitorowania
Euroblight. Ten program monitorowania
zarazy ziemniaka został
wdrożony w celu zwiększenia wiedzy
na temat struktury populacji
zarazy w Europie.
W każdym sezonie zbierane są w Europie i badane próbki zarazy ziemniaka w celu identyfikacji genotypu. W próbkach w okresie od 2013 r. do 2016 r. zidentyfikowano aż 18 linii klonalnych, z czego istotne znaczenie ma kilka najbardziej agresywnych i odpornych na niektóre substancje czynne fungicydów. Uspokajając rolników dodam, że w Polsce stwierdzano co prawda obecność nowych ras, ale sporadycznie i póki co nie mamy z zarazą tak wielkich problemów jak w krajach Europy Zachodniej.
Blue-13
Od 2004 r. w Europie w zaawansowanych
badaniach molekularnych
z izolatów wyodrębnia się nowy genotyp
Blue-13, czyli niebieski zwany
superzarazą. Ta najbardziej rozpowszechniona
w Europie nowa rasa
zarazy ziemniaka powstała z typu
kojarzeniowego A2. Ten genotyp
zarazy ziemniaka spotyka się najczęściej
w Belgi, Niemczech i Francji.
Blue-13 stwierdzono też w kilku
lokalizacjach w Polsce. Jego główną
cechą jest wczesne pojawianie się
i odporność na fungicydy zawierające
metalaksyl, ale na szczęście Blue-
13 jest wrażliwy na fungicyd zawierający
substancje czynne o innych
sposobach działania. Ten genotyp
bardzo szybko przełamuje odporność
genetyczną odmian.
Green-33
To kolejna nowa rasa zarazy
ziemniaka w Europie, stwierdzona
w 2009 r. i również powstała z typu
kojarzeniowego A2. Ten genotyp
został zidentyfikowany w Holandii
i Danii i jest jeszcze bardziej
agresywny niż superzaraza Blue-
13. Również Green-33 stwierdzono
w Polsce. Ten genotyp zarazy
ziemniaka wykazuje odporność na
fungicydy zawierające fluazynam,
ale z informacji Euroblight wynika,
że Green-33 zanika z powodu
słabszego dostosowania do warunków
środowiskowo-klimatycznych.
Jego miejsce zajmuje nowy i również
odporny na fluazynam zielony
klon 37 o większych zdolnościach
przystosowawczych.
Pink-6
To kolejna nowa rasa zarazy
ziemniaka w Europie, ale powstała
z typu kojarzeniowego A1. Póki co
problem z tą rasą (nowym genotypem
zarazy) ma tylko Wielka Brytania,
w której genotyp Pink-6 zastąpił
aż 80% całej populacji zarazy
ziemniaka. Pink-6 izolowano również
we Francji, ale w innych europejskich
krajach jeszcze nie występuje.
Obok wymienionych najstarszych
(należy tu dodać ważną linię
Orange-1 z typu kojarzeniowego
A1) i najbardziej znanych ras (linii
klonalnych) wszystkich obecnie obserwowanych
w Europie jest ok. 18.
Ta sytuacja zmienia się dynamicznie,
bo wyodrębniane są nowe linie
klonalne, a wcześniej poznane stare
szczepy ze względów na słabe dostosowanie
zanikają. Warto odwiedzić
stronę: eurobligcht.net i przyjrzeć
się bieżącym informacjom.
Niszczyć źródła, znać objawy
O ograniczaniu zarazy w różnych
fazach rozwoju ziemniaka będziemy
informować na bieżąco. Na zakończenie
przypomnę, że źródłem
zarazy ziemniaka są oospory w glebie,
sterty odpadowe, sąsiednie
uprawy, porażone sadzeniaki, samosiewy
w uprawach następczych.
Pamiętajmy, że zaraza ziemniaka
potrzebuje do zarodnikowania
temperatury powietrza od 3–29°C
(optimum 16–21°C), 12°C – do zakażania
liści i łodyg przez zoospory,
>18°C – do bezpośredniego kiełkowania
zarodników konidialnych
i zakażania przez strzępkę infekcyjną.
Musi w tym czasie występować
wysoka wilgotność względna powietrza.
To najważniejszy warunek
rozwoju zarazy ziemniaka.
Pamiętajmy, że objawy zarazy ziemniaka można pomylić z innymi chorobami. Objawy występują na bulwach, na liściach i na łodygach (zaraza łodygowa). O ile większość rolników przygląda się w ocenie liściom, to forma łodygowa jest groźniejsza. Zaraza na łodygach zaczyna się objawiać w miejscu wyrastania ogonka liściowego z łodygi lub na jej wierzchołku. Początkowo są to tłuste, brązowe, później brunatne plamy, które rozwijają się wzdłuż łodygi. Jeśli obejmą cały jej obwód dochodzi do przełamania łodygi, a przy wilgotnej pogodzie zarodnikowanie występuje na całej powierzchni nekrozy.
Marek Kalinowski
