Ciało owadów dorosłych ploniarki jest czarne, od strony brzusznej żółte. Skrzydła są przezroczyste, szarawe z tęczowym połyskiem. Długość ciała samic wynosi 1,8–2,0 mm, samców 1,5–1,7 mm. Jaja są wąskie, białe lub kremowe, podłużnie bruzdkowane oraz poprzecznie prążkowane i mają wymiary 0,7 mm×0,16 mm. Larwa ma długość do 4,5 mm, jest kremowa lub jasnozielona, cylindryczna, z przodu spiczasta, a na końcu zaokrąglona. Bobówka ma kształt wrzecionowaty, barwę ochry lub brunatną, długości około 3 mm.
Pojawi się z początkiem maja
Rozwój ploniarki w dużym stopniu
zależy od temperatury i wilgotności
powietrza. Lot dorosłych
muchówek ma miejsce, gdy temperatura
powietrza przekracza
9 st. C. Unikają one dużego nasłonecznienia.
W gorące dni chronią
się na terenach zacienionych drzewami.
W temperaturze powyżej
16 st. C samice zaprzestają składania
jaj. Jaja składane na powierzchni
liści są wrażliwe na suszę.
Szkodnik rozwija w roku trzy, cztery pokolenia. Zimuje w stadium larwy we wcześnie wysianych oziminach, samosiewach i różnych gatunkach traw. Na wiosnę w miejscu żeru, larwy zmieniają się w poczwarki. Dorosłe muchówki pojawiają się na polach zbóż w końcu kwietnia oraz w maju i składają jaja u podstawy roślin, na koleoptylach lub dolnych liściach zbóż jarych lub wyjątkowo na słabo rozwiniętych oziminach, a w okresie późniejszym na kukurydzy. Najwięcej jaj składanych jest na roślinach w fazie 2–4 liści. Po upływie 2–4 dni wylęgają się larwy, które przedostają się między pochwami liści do części centralnej rośliny i tu żerują, niszcząc liść sercowy. Rozwój larw w zależności od temperatury trwa 15–30 dni.
Przepoczwarczenie następuje w miejscu żeru, a dorosłe muchówki pokolenia wiosennego latają masowo przez miesiąc w czasie kłoszenia się jęczmienia i składają jaja na kłosach jęczmienia i wiechach owsa. W pierwszym przypadku larwy uszkadzają liść sercowy źdźbeł bocznych, co nie powoduje już dużych szkód, w drugim natomiast wnikają do plewki kłosków i niszczą zawiązujące się ziarna.
Unikać monokultury
Ploniarka zbożówka może atakować
wszystkie gatunki zbóż i traw,
ale szczególnie zagrożone są jęczmień
jary i ozimy, owies oraz kukurydza.
W młodych roślinach
zbóż, jesienią i wiosną, niszczone
są liście sercowe, przede wszystkim
źdźbeł głównych. Prowadzi to
do zamierania całych roślin lub do
wytwarzania przez nie dodatkowych
pędów bocznych.
Uszkodzony liść sercowy żółknie i daje się go łatwo wyciągnąć z pochwy liściowej. Silnie rozkrzewione rośliny mogą nie wytwarzać pędów generatywnych lub dają słabe kłosy o małej liczbie ziarna. W starszych roślinach jęczmienia i owsa atakowane są górne partie, co prowadzi do uszkodzenia dokłosia, a tym samym uniemożliwia wykłaszanie się roślin lub dochodzi do uszkodzenia pojedynczych kłosków, w których rozwijają się larwy niszcząc zawiązujące się ziarniaki. Nasiona, które zdołały się rozwinąć są o ok. 80% lżejsze od zdrowych i nie kiełkują. Z identyfikacją uszkodzeń można się pomylić, bo do żółknięcia liścia sercowego dochodzi także w efekcie żerowania śmietki ozimówki, niezmiarki paskowanej i drutowców oraz wystąpienia takich chorób jak łamliwość źdźbła, zgorzeli podstawy oraz fuzarioz.
W kukurydzy najczęściej i najsilniej uszkadzany jest piąty liść. Larwy żerując w roślinie stopniowo przesuwają się ku górze docierając do stożka wzrostu. Jego wygryzienie lub podcięcie skutkuje cebulowatym grubieniem szyjki korzeniowej oraz wybijaniem kilku pędów bocznych. Przy późnym żerowaniu szkodnika może on uszkadzać zawiązki przyszłych wiech, co prowadzi do ich szczerbatości. Uszkodzone przez larwy rośliny są te bardziej podatne na patogeny będące sprawcami głowni guzowatej i głowni pylącej kukurydzy.
Z metod agrotechnicznych najważniejsze jest unikanie uprawy zbóż po sobie oraz izolacja przestrzenna od traw i kukurydzy. Liczebność szkodnika ogranicza opóźnianie siewu zbóż ozimych, a także przyspieszanie siewu zbóż jarych oraz mechaniczne zabiegi uprawowe, niszczenie samosiewów i zbilansowane nawożenie.
Są progi, brakuje środków
Kiedy ploniarka atakuje zasiewy
zbóż? O obecności ploniarki
możemy przekonać się sprawdzając
uszkodzenia liści sercowych
w jęczmieniu ozimym i wcześnie
sianych pszenicach ozimych..
Wskazówką fitofenologiczną rozpoczęcia
kontroli lotów muchówek
ploniarki zbożówki jest zakwitanie
mniszka. Niestety, nie ma zarejestrowanych
środków do zwalczania
ploniarki zbożówki w zbożach,
ale jeżeli pojawią się, to progiem
ekonomicznej szkodliwości jest
stwierdzenie średnio 6 larw ploniarki
zbożówki na 100 roślinach.
W kukurydzy najprostszą metodą ograniczania ploniarki i zapobiegania stratom było stosowanie zaprawy nasiennej Mesurol. Niestety, zawarta w produkcie substancja czynna metiokarb znika z rynku i mogła być stosowana do 3 kwietnia br. Pozostaje zatem zabieg nalistny (Proteus 110 OD, Ptolemeusz 110 OD) w okresie rozwijania przez rośliny trzeciego liścia (BBCH 13), najwcześniej w czasie pojawiania się trzeciego liścia, a najpóźniej, gdy długość blaszki tego liścia będzie równa długości drugiego liścia.
W rejonach corocznego, silnego występowania ploniarki zbożówki można zalecać zwalczanie tego szkodnika w podanym wyżej terminie bez prowadzenia analiz roślin na obecność jaj. Gdy w poprzednim roku larwy uszkodziły, co najmniej 15% roślin, wówczas zwalczanie chemiczne szkodnika będzie uzasadnione. W innych przypadkach trzeba analizować zagrożenie. Jeżeli w wyniku analizy stwierdzi się obecność 2 lub więcej larw (albo poczwarek) na 1000 roślin zbóż ozimych, wówczas można przewidywać, że zagrożenie w kukurydzy będzie duże. Podstawą do zaplanowania wykonania interwencyjnego zwalczania szkodnika jest stwierdzenie obecności średnio 5 (lub więcej) jaj na 10 roślin.
Marek Kalinowski
