Podstawowym czynnikiem wpływającym na przeżywalność prosiąt, tempo ich wzrostu i masę ciała przy odsadzeniu jest ich masa urodzeniowa. Średnia waga prosiąt w dniu urodzenia powinna wynosić 1,3–1,5 kg. Prosięta o niskiej masie ciała przy urodzeniu charakteryzują się wolnym tempem wzrostu w okresie do odsadzenia oraz po odsadzeniu.
Wpływ na masę ciała prosiąt urodzonych będzie miał oczywiście wiek loch i poziom żywienia macior, szczególnie w ostatnim okresie ciąży. Przekarmienie loch prośnych sprzyja występowaniu gorączki poporodowej oraz zapaleniu wymienia, a co za tym idzie – zmniejszeniu mleczności loch i gorszemu rozwojowi osesków. Z kolei niedożywienie loch prośnych w okresie 3–4 tygodni poprzedzających poród zmniejsza ilość i obniża jakość produkowanej siary oraz mleka. To, ile prosięta ważą przy odsadzeniu, zależy w 95% od mleczności lochy – 3–4 litry wypitego przez prosię mleka daje przyrost masy ciała równy około 1 kg. Ograniczenie strat prosiąt to także efekt utrzymania wysokiego statusu zdrowotnego macior.
Kiedy przenoszenie prosiąt
W celu bardziej ekonomicznego
wykorzystania loch prosięta
powinny być odłączane od matek
jak najwcześniej. Im bardziej
jest mleczna locha, tym wcześniej
można odsadzić prosięta. Czasami
zbyt słaba mleczność maciory
bądź zbyt duży miot powodują,
że musimy przenieść prosięta
do innej lochy. Brak wyrównania
prosiąt w miocie zwiększa straty.
W celu poprawienia wyników
odchowu dobrze jest wpłynąć na
zrównywanie wagowe prosiąt.
Czasem powodem, dla którego
należy przenieść prosięta, jest ratowanie
życia słabszych. Również
zbyt liczne mioty, których lochy
nie są w stanie wykarmić, wymagają
przegrupowania. Wtedy przenosimy
prosięta tak, aby w miocie
nie znajdowało się więcej niż
10–12 prosiąt.
Przesadzanie prosiąt należy przeprowadzać dopiero po 24– 36 godzinach od porodu, czyli gdy prosięta pobiorą już wystarczającą ilość siary, a wraz z nią przeciwciała. Siara ma zasadnicze znaczenie dla ich zdrowia i daje możliwość nabrania odporności niezbędnej w pierwszych tygodniach życia, zapewniającej ochronę przed różnymi chorobami. Pobranie odpowiedniej ilości przeciwciał zabezpiecza prosię przez okres do 3 tygodni.
Minimalizowanie strat
W przypadku przenoszenia prosiąt
przy matce pozostawia się najsłabsze
sztuki, a przenosi te najsilniejsze.
Im łatwiej będzie walczyć
o dostęp do mleka innej lochy.
Prosięta dosadzamy do miotu
w tym samym wieku lub trochę
młodszego. Dzięki temu, mając
niewielką przewagę wagową, dosadzone
prosięta potrafią wywalczyć
sobie dostęp do sutka. Gdyby
dostawiono słabsze sztuki bądź
do miotu starszego, nie miałyby
one wystarczająco dużo siły, aby
zagwarantować sobie dostęp do
odpowiednio dużej ilości mleka,
a tym samym nie osiągnęłyby wymaganego
przyrostu. Przesadzać
powinno się tylko prosięta zdrowe
– jedynie takie będą miały siłę
zaaklimatyzować się w nowym
otoczeniu.
Na mamkę należy wybrać lochę, która jest opiekuńcza i łagodna, aby prosięta dosadzone miały szansę na pobranie mleka i przeżycie. Zdarzają się lochy agresywne wobec dołączonych prosiąt, dlatego łagodność jest ważną cechą przy doborze mamki. Najczęściej wybieramy sprawdzoną pod tym względem wieloródkę. Nie możemy także zapominać o mleczności. Mamki muszą być wysokomleczne, by zapewnić wystarczającą ilość pokarmu dla wszystkich prosiąt. Należy sprawdzić liczbę czynnych gruczołów mlecznych, by wystarczyło ich dla wszystkich prosiąt.
Mleko i nie tylko
Większą produkcję mleka zapewniają
lochy w co najmniej
drugiej, trzeciej laktacji. Na mamkę
nie nadają się maciory, które
przechodziły syndrom MMA (zapalenie
wymienia i bezmleczność).
W takiej sytuacji istnieje duże ryzyko
wtórnej infekcji, co skutkuje
znacznymi stratami wśród prosiąt.
Prosięta, które osiągnęły masę
odsadzeniową, można odłączyć
od maciory kilka dni wcześniej
niż pozostałe z miotu. Umożliwi
to mniejszym sztukom pobranie
wystarczającej ilości mleka, przyspieszy
ich wzrost oraz poprawi
kondycję przy odsadzeniu.
W zapobieganiu upadkom prosiąt duże znaczenie ma terminowe wykonywanie zabiegów zootechnicznych, między innymi podanie preparatów zawierających żelazo, wykonanie szczepień ochronnych, a także wczesne rozpoczęcie dokarmiania prosiąt ssących paszą stałą. Uzupełnienie niedoborów żelaza w organizmie osesków, a tym samym zapobieganie anemii, jest ważne, gdyż ogranicza straty prosiąt i poprawia efektywność produkcji. Nowo narodzone prosięta mają bardzo ograniczoną ilość żelaza w organizmie, wystarczającą jedynie na 3–7 dni. Dzienne zapotrzebowanie prosiąt na żelazo wynosi 7–8 mg, natomiast wraz z mlekiem matki prosięta otrzymują dziennie jedynie 1 mg żelaza. Jego niedobór u prosiąt jest przyczyną anemii spowodowanej ograniczoną produkcją hemoglobiny potrzebnej do transportu tlenu.
Wprowadzanie pasz stałych
W okresie ssania mleko lochy
w pełni zaspokaja potrzeby odżywcze
prosiąt. W tym czasie w ich
jelitach aktywna jest prawie wyłącznie
laktaza umożliwiająca trawienie
głównego składnika mleka
loch – laktozy. Wraz z rozwojem
układu pokarmowego prosiąt poszerza
się gama pozostałych enzymów.
Do wytwarzania enzymów,
takich jak maltaza czy sacharaza,
odpowiedzialnych za trawienie
węglowodanów pochodzenia
roślinnego,
przewód pokarmowy
prosiąt musi dojrzeć. Dojrzewanie
to przebiega znacznie sprawniej,
kiedy stopniowo ułatwia się prosiętom
dostęp do paszy stałej zawierającej
komponenty roślinne.
Z badań wynika, że u prosiąt, które jeszcze przy maciorze otrzymywały paszę stałą, niebezpieczeństwo wystąpienia biegunek w okresie odsadzenia spadało do minimum. Dokarmianie prosiąt podczas ssania mleka, oprócz treningu układu pokarmowego do trawienia komponentów roślinnych, przyzwyczaja je do struktury, zapachu i smaku paszy. Prosięta uczą się również, gdzie poszukiwać pokarmu, gdy zabraknie lochy.
Najwięcej problemów trawiennych przy pobieraniu pasz stałych pojawia się przy złym doborze surowców do mieszanek dla najmłodszej grupy zwierząt. Pasza podawana przed odsadzeniem musi być bardzo smakowita i wysokiej jakości, żeby stanowić konkurencję dla mleka matki. Zaleca się, aby pasze stałe przeznaczone dla prosiąt były zbliżone składem do mleka lochy, dlatego ich podstawą powinny być produkty mleczne. Mieszankę prestarter należy podawać prosiętom 3–4 razy dziennie w małych porcjach, usuwając niezjedzone resztki. Pobranie paszy z drobnoustrojami prowadzi do chorób przewodu pokarmowego.
Dominika Stancelewska
