„Pieniądze to nie wszystko. Pracujmy uczciwie i nie oszukujmy się wzajemnie”. To podstawowe założenie Kodeksu Etyki Żywnościowej (KEŻ), który został przygotowany w gronie uznanych ekspertów: przedstawicieli producentów i dystrybutorów żywności, naukowców, praktyków i dziennikarzy. Dokument podpisali: Jan Krzysztof Ardanowski, minister rolnictwa, biskup Piotr Sawczuk, delegat Konferencji Episkopatu Polski ds. Polskich Przetwórców Żywności, oraz Janusz B. Berdowski, przewodniczący Sekcji Przemysłu Spożywczego Polskiego Forum ISO 9000. Honorowy patronat nad KEŻ objął prezydent Andrzej Duda.
Kodeks ma skłonić uczestników łańcucha „od pola do stołu” do stosowania uczciwych praktyk i pomóc odbudować etos producenta żywności oraz wpłynąć na jej lepszy wizerunek na rynkach zagranicznych. Oprócz rolników Kodeks Etyki Żywnościowej trafił także do zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego.
Dokument ten był przygotowywany przez wiele lat. Zawiera siedem podstawowych zasad.
Zasada pierwsza mówi o tym, że bezpieczeństwo konsumenta jest celem nadrzędnym, dlatego zarówno rolnik, jak i przetwórca, handlowiec oraz każda osoba pracująca przy żywności deklaruje przestrzeganie wszelkich przepisów dotyczących produkcji żywności na każdym jej etapie i wdrażanie aktualnie obowiązujących systemów zarządzania bezpieczeństwem i jakością. Wszelkie surowce, w tym pasze, nawozy, środki ochrony roślin, dodatki do żywności, oraz materiały znajdujące się w styczności z żywnością powinny być zaopatrzone w odpowiednie atesty potwierdzające ich zastosowanie. Za nieetyczne – zarówno w stosunku do konsumentów, jak i uczestników łańcucha żywnościowego – uważa się tutaj produkowanie żywności w sposób niezgodny z prawem na jakimkolwiek etapie. Obowiązkiem uczestników łańcucha żywnościowego jest ochrona wartości odżywczych produktów. Niedopuszczalne jest także fałszowanie produktów i wprowadzenie konsumentów w błąd w celu uzyskania nieuzasadnionych korzyści ekonomicznych i przewagi rynkowej. Za jednoznacznie nieetyczne uznaje się świadome stosowanie surowców niewiadomego pochodzenia, zafałszowanych lub oferowanych poza oficjalnym obrotem.
Zasada druga traktuje o poszanowaniu żywności przez minimalizację strat. Oznacza takie postępowanie wszystkich uczestników łańcucha żywnościowego w procesie produkcji, przetwarzania, przechowywania i obrotu, aby minimalizować utratę zarówno produktów, jak i poszczególnych ich składników oraz wartości odżywczych. Trzecia natomiast wskazuje na solidarną ochronę dobrego imienia i wizerunku produkowanej w Polsce żywności przez jednoznaczne eliminowanie przypadków naruszenia zaufania konsumentów przez nieuczciwe praktyki i nieetyczne działania. Obejmuje ona również solidarne działania wobec podmiotów produkujących w tzw. szarej strefie.
Czwarta zasada KEŻ wskazuje na unikanie wszelkich wprowadzających w błąd praktyk w znakowaniu, etykietowaniu, reklamie produktów żywnościowych. Nadrzędną zasadą powinno być prezentowanie swoich produktów wyłącznie w sposób umożliwiający konsumentom podejmowanie racjonalnych decyzji zakupowych, a w szczególności wspieranie, tam gdzie jest to możliwe, decyzji konsumenckich przez umieszczanie dodatkowych informacji żywnościowych. Z kolei piąta zasada zwraca uwagę na szczególne traktowanie dzieci i młodzieży jako konsumentów. Ma się ona wyrażać w odpowiedzialności producentów i przetwórców żywności w zakresie marketingu i sprzedaży produktów żywnościowych, która ma polegać na promowaniu zasad zbilansowanej diety zgodnie z narodowymi i międzynarodowymi zaleceniami żywnościowymi.
Zasada szósta stawia na uczciwość w konkurowaniu i relacjach rynkowych. Zapisano w niej, iż w kontaktach z konsumentami, klientami, dostawcami i konkurencją producent i przetwórca żywności powinni traktować wszystkich rzetelnie, z szacunkiem i bezstronnie. Zaleca się im również unikanie komentarzy na temat produktów firm konkurencyjnych bez należytej podstawy oraz przestrzeganie wszelkich praw dotyczących konkurencji. Wymienia się tutaj także te, które zabraniają porozumień z konkurentami dotyczących ustalania cen lub innych warunków sprzedaży, dzielenia sfery wpływów, grup klientów czy linii produktów. Ostatnia, siódma zasada zwraca uwagę na właściwe respektowanie urzędowej kontroli żywności. Dotyczy wszystkich ogniw łańcucha żywnościowego, stanowiąc jego nadzór. Kodeks Etyki Żywnościowej podkreśla, iż kontrola ta jest sprawą ogromnej wagi. Wskazuje na to, by relacje wszystkich podmiotów łańcucha żywnościowego z organami urzędowej kontroli żywności były oparte na działaniach zgodnych z prawem i z etyką, mając na względzie fakt, że prawo żywnościowe zostało stworzone w celu ochrony konsumentów.
Magdalena Szymańska
