Np. zraszacze dobieramy do gatunków nawadnianych roślin. Kształt i wielkość pola decydują natomiast o długości rurociągów doprowadzających i rozprowadzających wodę, a także czy mogą być ułożone na powierzchni terenu, czy pod ziemią.
Jak dobrać zraszacze
Najczęściej stosowanymi w rolnictwie
zraszaczami są urządzenia
obrotowe, wykonujące pełny obrót
dookoła własnej osi, natomiast w razie
potrzeby nawodnienia wybranego
fragmentu pola, należy stosować
zraszacze sektorowe. Część zraszaczy
jest tak skonstruowana, że łączy
cechy obu wyżej wymienionych. Pozwalają
one nawadniać pole zarówno
o kształcie kolistym, jak i tylko wybrany
wycinek koła. W obecnie stosowanych
deszczowniach czas trwania
obrotu zraszacza można regulować
w granicach od 1 do 12 minut.
Wszystkie zraszacze wyposażone są
w wymienne dysze, co pozwala ustawić
wymaganą intensywność opadu.
Średnica dysz waha się między
1,5–20 mm i powinna być dobrana
do rodzaju gleby i gatunku nawadnianych
roślin.
Średnią intensywność opadu na danym polu możemy wyznaczyć biorąc pod uwagę dwa parametry techniczne: rozstawę zraszaczy na rurociągach deszczujących (X) oraz rozstawę rurociągów (Y). Iloczyn tych wielkości (X x Y) pozwala nam wyznaczyć powierzchnię zraszania pojedynczego zraszacza. Wybrane parametry zraszaczy obrotowych przedstawiono w tabeli. Ze względu na intensywność rozdeszczowywanej wody można wyróżnić zraszacze: o małej intensywności – poniżej 6 mm, o średniej intensywności – od 6 do 16 mm, o dużej intensywności – powyżej 16 mm. Zraszacze obrotowe nie są jedynymi stosowanymi w uprawach polowych. Poza nimi stosuje się również nieruchome zraszacze nasadkowe.
Doprowadzenie wody
Rurociągi doprowadzające wodę
mogą być umieszczone pod i nad powierzchnią
ziemi. Wykonane są one
zazwyczaj z rur żeliwnych, aluminiowych
lub z tworzyw sztucznych.
W przypadku deszczowni przenośnych
najczęściej stosowane są rurociągi
aluminiowe o 6 m długości rur
i średnicach od 50 do 159 mm, łączone
za pomocą tzw. szybkozłączy. Z kolei
w przypadku rurociągów podpowierzchniowych
zazwyczaj używane
są rury z PVC lub PE.
Rury w rurociągu głównym mają zazwyczaj średnicę około 400 mm, natomiast rury z zamontowanymi zraszaczami, podobnie jak w przypadku deszczowni przenośnych, od 50 do 159 mm. W deszczowniach półstałych doprowadzenie wody prowadzone jest za pośrednictwem rurociągów podziemnych, które połączone są poprzez hydranty z rurami rozprowadzającymi wodę na powierzchni terenu.
Dobór pompy
W systemach nawodnieniowych
najczęściej znajdują zastosowanie
pompy wirowe napędzane za pomocą
silników elektrycznych, spalinowych
lub wałka przekaźnika
mocy traktora. W tego typu urządzeniach
wydajność i wysokość
podnoszenia wody są od siebie
wzajemnie uzależnione.
Pompy elektryczne stosowane do napędzania przepompowni posiadają stałą prędkość obrotową wirnika, kształtującą się w przedziale od 1450 do 2900 obr./min. W pompach z obrotami wirnika 2900 obr. na minutę wzrost wydajności powoduje spadek ciśnienia, z kolei przy pompach z 1450 obrotami wirnika na minutę spadek ten jest znacznie mniejszy. Podwyższenie ciśnienia przy takich obrotach silnika, osiągnąć można poprzez zastosowanie pomp z kilkoma wirnikami (każdy zwiększa ciśnienie o 15–28 m słupa wody).
W przypadku pomp spalinowych bądź napędzanych za pomocą wałka przekaźnika mocy, stosowane są pompy jednostopniowe, o mniejszej wydajności – do 2000 l/minutę. Ważnym elementem podczas doboru pomp są opory hydrauliczne występujące w rurociągach, które należy wziąć pod uwagę.
Typy deszczowni
Ze względu na budowę, deszczownie
podzielić można na stałe, półstałe
i przenośne. Jeżeli wszystkie elementy
składają się na system deszczowniany,
są zainstalowane na stałe, bez
możliwości ich przenoszenia, mamy
do czynienia z deszczowniami stałymi.
Są to deszczownie wielkoobszarowe,
zasilane w wodę dużymi pompowniami,
z rurociągiągami umieszczonymi
pod powierzchnią i wyposażone
w zraszacze umieszczone na
hydrantach lub wynurzalne.
Deszczownie przenośne składające się zazwyczaj ze wszystkich elementów przenośnych, a więc nawet rurociągi główne i rozprowadzające czy też agregaty pompowe, mogą być przenoszone na dowolne plantacje. Najczęściej stosowanymi deszczowniami w rolnictwie są systemy półstałe. W tym typie urządzeń, część elementów takich jak rurociągi główne i rurociągi doprowadzające wodę wraz z hydrantami, zainstalowana jest na stałe. Natomiast pozostałe elementy montowane są tylko na czas pracy deszczowni. Opisane systemy deszczowniane wypierane są przez bardziej zmechanizowane urządzenia, jak deszczownie przetaczane i szpulowe.
Deszczownie szpulowe
W praktyce bardzo często użytkowane
są deszczownie szpulowe wyposażone
w pojedynczy zraszacz bądź
też w belkę deszczującą. Deszczownie
szpulowe wyposażone są w napęd
hydrauliczny poruszający szpulą,
na którą nawijany jest elastyczny wąż
PE, o długościach dochodzących do
750 m i średnicy 140 mm. Zraszacz
o dużym zasięgu zainstalowany jest
zazwyczaj na statywie lub wózku poruszanym
za pomocą nawijanym na
szpulę rury PE. W ten sposób pracująca
deszczownia może nawadniać pas
pola o szerokości od 50 do 110 m. Taki
system będzie działał poprawnie, jeżeli
będzie miał zapewnione ciśnienie
robocze rzędu 0,4–1,0 MPa. Jednostkowe
zapotrzebowanie na wodę
waha się między 15 a 110 m3/h.
Do zalet tego typu urządzeń zaliczyć można: obniżenie ciśnienia roboczego zraszaczy do 0,08–0,15 MPa, co pozwala zaoszczędzić energię i rozdeszczowywaną wodę; równy rozkład rozdeszczowywanej wody na powierzchni pola; małą wrażliwość na wpływ wiatru oraz niską intensywność opadu. Wydajność deszczowni szpulowych, w zależności od ich wielkości, może dochodzić nawet do 5 ha na dobę. Dzięki regulacji wysokości belki w przedziale od 1,3 do 2,3 m nad powierzchnią terenu, deszczownia ta może być wykorzystywana do nawadniania roślin zarówno nisko i wysoko rosnących.
Marcin Hahnel
