Do podstawowych makroelementów, ważnych z punktu widzenia produkcji mleka, należą: wapń, sód, potas, siarka, chlor i magnez. Pełnią one rolę budulca komórek, mają wpływ na utrzymanie ciśnienia osmotycznego i odczynu pH. Wchodząc w skład tkanek i płynów ustrojowych, uczestniczą w przemianie materii, która w dużym stopniu decyduje o zdrowiu i produkcyjności zwierząt.
Makroelementy krowy pobierają w paszach objętościowych, mieszankach treściwych oraz w postaci pasz i dodatków mineralnych takich jak: kreda (Ca), dolomit (Ca i Mg), fosforany wapniowe (Ca i P), sól (Na i Cl). Więcej wapnia, a mniej fosforu zawierają części wegetatywne roślin, głównie liście. Bogate w wapń są motylkowe, średnio zasobne – trawy, a mało – kukurydza. Ubogie w wapń, a bogate w fosfor są z kolei ziarna zbóż i śruty poekstrakcyjne.
Do mikroelementów, niezbędnych dla przeżuwaczy, zalicza się żelazo, miedź, cynk, kobalt, jod oraz selen. Przyswajalność tych pierwiastków jest bardzo różna. Wysoka w przypadku jodu i kobaltu, średnia dla cynku, selenu i miedzi. Najsłabiej przyswajalne są żelazo i mangan.
Cynk dość powszechnie występuje w paszach, lecz jego zawartość jest zróżnicowana. Więcej cynku znajduje się np. w trawach niż lucernie. Bogatym źródłem tego pierwiastka są drożdże i otręby. Stosowane w żywieniu krów pasze nie pokrywają jednak w pełni potrzeb zwierząt na cynk, dlatego też nieodzowne jest stosowanie dodatków mineralnych zawierających ten pierwiastek.
Zawartość miedzi w paszach zależy od jej zawartości w glebie (mało znajduje się w glebach kwaśnych). Niedobór miedzi w dawkach pokarmowych dla krów mlecznych wiąże się z zaburzeniami w rozrodzie (ciche ruje, zatrzymanie łożyska, trudne porody). Dodatkowa podaż miedzi wraz z magnezem ma zwykle korzystny wpływ na płodność.
U dorosłych przeżuwaczy nie spotyka się zwykle niedoboru żelaza, a zapotrzebowanie na ten mikroelement jest niewielkie. Przyswajalność żelaza u przeżuwaczy jest wysoka, a dobrym źródłem tego pierwiastka są rośliny zielone, siano i otręby.
Jod jest kluczowym pierwiastkiem śladowym dla przemiany materii. Uczestniczy w syntezie hormonów tarczycy i jest niezbędny do rozwoju systemu nerwowego płodu. Niedobór jodu powoduje zaburzenia płodności, osłabienie tempa wzrostu cieląt oraz zmniejszenie wydajności mlecznej.
Według norm żywienia dla krów w okresie laktacji, dzienna dawka selenu powinna wynosić 0,1–0,3 mg/kg s.m. paszy, a nie powinna przekraczać poziomu 0,5 mg/kg s.m. paszy. Niedobór tego pierwiastka może sprzyjać zatrzymaniu łożyska oraz zwiększeniu ilości komórek somatycznych w mleku.
Beata Dąbrowska
