Zwierzęta wydzielają ciepło i parę wodną, dlatego przy znacznej obsadzie budynku konieczne są systemy wentylacji, służące poprawianiu jakości powietrza. Sprawnie funkcjonujący system wentylacji pozwala na utrzymanie właściwej temperatury w chlewni i zapobiega występowaniu chorób układu oddechowego u świń. Warunki mikroklimatyczne w chlewni wpływają na komfort zwierząt, ich zdrowie oraz wyniki produkcyjne. Zależnie od rodzaju budynku i zastosowanych rozwiązań mogą one podlegać dużym wahaniom.
Latem trzeba szukać rozwiązań, które pozwalają obniżyć temperaturę i ochłodzić powietrze w okresie upałów. Przegrzanie organizmu świni jest równie niebezpieczne, co jego wychłodzenie. Zbyt wysoka temperatura wywołuje niepokój, otępienie, chwiejny chód, przyspieszony oddech, zwiększenie wydzielania moczu. W rozrodzie dochodzi do zaburzeń w owulacji, trudności w zapłodnieniu, ograniczenia żywotności komórek rozrodczych. Przy wysokich temperaturach, czyli takich, które znacząco przewyższają temperaturę komfortu termicznego, zwierzęta pobierają mniej paszy i spadają dzienne przyrosty u tuczników oraz produkcja mleka u macior.
Bez przeciągów
Wentylacja obok systemu utrzymania
jest najistotniejszym elementem
wyposażenia budynku,
a skutki błędów w tym zakresie
można zaobserwować najczęściej
poprzez pogorszenie zdrowotności
zwierząt. Poza parą wodną
i ciepłem zwierzęta wydzielają
również szkodliwe gazy, między
innymi dwutlenek węgla, amoniak
i siarkowodór, które muszą być
usuwane na zewnątrz. Tylko 50%
azotu z paszy podlega retencji w organizmie
świni. Reszta wydalana
jest z kałem i moczem i zamieniana
na amoniak. Dopuszczalne stężenie
gazów to 5930 mg/m3 dwutlenku
węgla, 15 mg/m3 siarkowodoru
i 20 mg/m3 amoniaku.
Długotrwałe ponadnormatywne
stężenie dwutlenku węgla może
powodować zaburzenia przemiany
materii. Oprócz tego wysokie
stężenie szkodliwych gazów sprzyja
rozwojowi chorób, jak zanikowe
zapalenie nosa, zapalenie płuc czy
wydłużenie czasu do uzyskania
dojrzałości płciowej loszek.
Zarówno temperatura powietrza, wilgotność oraz jego cyrkulacja, jak i wymiana gazowa będą miały wpływ na uzyskiwane wyniki. Właściwa wymiana powietrza musi zapewniać usunięcie gazów, ale prędkość ruchu powietrza powinna być na tyle niska, aby nie wywoływać dyskomfortu u zwierząt.
W starych chlewniach bardzo często funkcjonuje tylko naturalny system wentylacji. Wloty, wyloty, drzwi czy okna są sterowane mechanicznie przez obsługę. W takim systemie wentylacyjnym z reguły działania podejmowane są zbyt późno i bardzo często mikroklimat w chlewni jest nieodpowiedni. Utrzymanie temperatury i wilgotności powietrza na optymalnym poziomie oraz zapewnienie właściwego składu chemicznego powietrza w pomieszczeniu uzyskuje się najlepiej na drodze wymiany za pomocą urządzeń wentylacyjnych. Najlepszym rozwiązaniem jest oczywiście automatyczny system wentylacji, w którym sterowniki wentylatorów regulują siłę przepływu powietrza. Dzięki wentylatorom można łatwo odprowadzać na zewnątrz zużyte powietrze. Od systemów wentylacji wymaga się by umożliwiały odpowiednią wymianę powietrza wynoszącą 65– 220 m3/h na DJP.
Automatyczne sterowanie W przypadku wentylacji mechanicznej ruch powietrza odbywa się dzięki wentylatorom poprzez zmianę ciśnienia. Wielkość (średnica) wentylatorów jest uzależniona od typu budynku, powierzchni komory oraz grupy technologicznej zwierząt, a co się z tym wiąże, wymagań odnośnie przepływu powietrza. Wentylatory dodatkowo mogą być wyposażone w specjalną kratkę, która zapobiega wprowadzaniu zimnego powietrza w czasie, gdy wentylator nie pracuje. Dodatkowo uniemożliwiają dostęp wody w trakcie deszczu oraz nie wprowadzają promieni słonecznych do ośrodka budynku. Natomiast w trakcie pracy wentylatora automatycznie poprzez podmuch wiatru unoszą się.
W okresie letnim zwiększony ruch powietrza pozwala łatwiej pozbyć się nadmiaru ciepła. Gdy jest gorąco, zbytnie otwarcie wlotów powietrza powoduje jednak zawirowania i przeciągi. Jeśli mamy za dużo otwartych przestrzeni, to wloty mogą stać się wylotami powietrza i tak naprawdę nie trafi ono do przestrzeni dla zwierząt. Zdarza się, że wydajność wentylatorów jest dobrana niewłaściwie do potrzeb danego obiektu, co powoduje zbyt dużą prędkość przepływu powietrza i w rezultacie przeciągi.
Wentylacja powinna działać tak wolno, jak to jest możliwe, bez konieczności włączania i wyłączania wentylatorów co kilka minut, dzięki temu można ograniczyć przeciągi. System wentylacji powinien być tak skonstruowany, by zimne powietrze nie opadało też bezpośrednio na zwierzęta. W nowoczesnym budownictwie inwentarskim stosuje się często system wlotów powietrza, których sterowanie odbywa się za pomocą czujników temperatur podpiętych pod komputer sterujący całym klimatem w chlewni.
Systemy schładzania
Systemy schładzania są stosowane
do obniżania temperatury
w bardzo upalne dni. Panel zamgławiający
zamontowany przed wlotami
powietrza do budynku powoduje,
że powietrze, które wprowadzane
jest do wewnątrz w pierwszej
kolejności jest schładzane,
a dopiero później wprowadzane
do pomieszczenia. Można też stosować
zraszanie wysokociśnieniowe,
przy którym budynek inwentarski
wypełniamy mgiełką,
co zmniejsza temperaturę powietrza
w pomieszczeniu o 5–6°C. Dysze
można umieścić w dowolnym
miejscu, ważne, by były powyżej
wlotu powietrza. Całość jest sterowana
tym samym sterownikiem
co wentylacja. W przypadku porodówek
takie rozwiązania można
zastosować w korytarzu przejściowym,
z którego powietrze jest
wprowadzane do komór porodowych.
Nie jest natomiast zalecane
zraszanie małych prosiąt.
Bardzo dobrym rozwiązaniem w porodówkach oraz odchowalniach prosiąt są sufity perforowane, wówczas powietrze nie jest wprowadzane bezpośrednio z zewnątrz, a poprzez system kanałów, w których ochładza się latem, a ogrzewa zimą. Kanały wprowadzające powietrze mogą być umiejscowione pod wannami gnojowicowymi lub w ścianach bocznych budynku. Czasami powietrze dociera tylko do korytarza przejściowego i z niego do pomieszczenia, niekoniecznie przechodząc przez perforowany sufit, ale to już wystarcza, aby temperatura w centralnym korytarzu była poniżej wymaganej w komorze.
Stosowane rozwiązania
Na termoregulację organizmu
i intensywność parowania wody
oddziałuje wilgotność pomieszczeń.
Zwiększona wilgotność powietrza
w połączeniu z wysoką
temperaturą powoduje zahamowanie
w oddawaniu ciepła z organizmu,
zaburza przemianę materii,
obniża produkcyjność i odporność,
zwiększając podatność na schorzenia
układu pokarmowego i oddechowego,
szczególnie u młodych
zwierząt. Wzrost wilgotności może
powodować u tuczników zwiększenie
zużycia paszy nawet o 30%
i spadek przyrostów do 25%.
Zbyt niska zawartość pary wodnej w powietrzu zwiększa z kolei podatność świń na zranienia. Obniża także strawność paszy. Wilgotność powietrza oddziałuje na ilość pyłów i mikroorganizmów w budynku inwentarskim. W chlewniach zawartość pary wodnej w powietrzu wynika z wielkości obsady zwierząt, temperatury, wymiany powietrza i systemu utrzymania.
Najpopularniejsza jest wentylacja podciśnieniowa, w której wentylatory zasysają powietrze z budynku, a na jego miejsce otworami nawiewnymi napływa świeże. Najczęściej otwory nawiewne i wywiewne występują po przeciwnych stronach budynku, co sprzyja przepływowi powietrza przez całą jego szerokość. Złe usytuowanie otworów względem wentylatorów grozi powstawaniem tzw. martwych miejsc, w których powietrze nie miesza się i pozostaje cały czas w tym samym miejscu.
W budynkach podzielonych na komory można stosować jako wloty otwory w drzwiach do poszczególnych komór. Innym rozwiązaniem jest wentylacja podrusztowa, w której komin wentylacyjny nie jest wprowadzony na około metr do wnętrza budynku, lecz jest zanurzony minimalnie poniżej podłogi. Ma to za zadanie zasysać gazy i zużyte powietrze od dołu, czyli poniżej poziomu nozdrzy świni. W tradycyjnej wentylacji wszystkie gazy są unoszone z podłogi do góry, a przy tym świnie są narażone na ich wdychanie.
Dominika Stancelewska
