Dziś rozpoczynamy cykl porad dotyczących uprawy międzyplonów. Zaczynamy od przypomnienia zasad uprawy i podstawowej agrotechniki międzyplonów. Dobór roślin i skład mieszanek międzyplonowych powinien uwzględniać planowane zmianowanie i cele stawiane międzyplonom. W wielu gospodarstwach głównym celem będzie poprawa właściwości gleby i uzupełnienie deficytowej materii organicznej, w innych podreperowanie rezerw paszowych dla zwierząt.
Trzymać się zasad zmianowania
Wielu rolników uprawia międzyplony realizując wytyczne pakietów rolnośrodowiskowych. Między innymi z powodu tych pakietów obowiązuje konkretne nazewnictwo. Nie jest oczywiście błędem mówienie poplon, ale zgodnie z przyjętą nomenklaturą poprawniej jest używać nazw: międzyplon ścierniskowy, międzyplon ozimy i wsiewka międzyplonowa. Przypominam, że trzeba wtedy przestrzegać kilku reguł związanych z agrotechniką (bez nawożenia), wyborem roślin (tylko mieszanki co najmniej trzech gatunków), jak też przestrzegać terminów siewu, zbioru i zasad użytkowania.
Jeżeli nie korzystamy z tego typu płatności nie musimy przestrzegać niektórych reżimów agrotechnicznych i możemy uprawiać poplony jednogatunkowe. Są jednak przeciwwskazania dotyczące wszystkich w zakresie wyboru roślin do uprawy na międzyplon. Niestety, w praktyce te zasady są łamane i mogą prowadzić do poważnych problemów i to na długie lata. Karygodna jest uprawa w międzyplonach roślin kapustowatych (kapusta pastewna, gorczyca, rzepik czy rzepak) w gospodarstwach z dużym udziałem w strukturze zasiewów rzepaku i w gospodarstwach warzywnych, w których uprawia się warzywa z tej rodziny. Można w takim zmianowaniu sprowadzić na długie lata kiłę kapusty.
Podobne przeciwwskazania dotyczą wyboru międzyplonów w gospodarstwach z dużym udziałem zbóż. Wystrzegać się wówczas należy uprawy międzyplonowej zbóż. Grozi to dużym nasileniem chorób podstawy źdźbła. Takich przeciwwskazań znaleźć można więcej i nie każda roślina w konkretnych uwarunkowaniach płodozmianu nadaje się na międzyplon. I jedna z najważniejszych zasad – materiał siewny międzyplonów kupujmy z pewnego źródła u sprawdzonego sprzedawcy i w oryginalnym opakowaniu z deklarowanymi parametrami jakości.
Uprawki i nawożenie
Mimo dużej różnorodności gatunków roślin międzyplonowych i kombinacji ich mieszanek, agrotechnika przedsiewna i nawożenie są bardzo podobne. Zaraz po zbiorze przedplonu (zbóż) należy szybko wykonać płytką orkę na 8–10 cm (lemieszowym pługiem podorywkowym lub taniej i szybciej – pługiem talerzowym) lub spulchnić glebę glebogryzarką, doprawić agregatem z wałem strunowym na głębokość 2–3 cm dla nasion drobnych lub 4–6 cm dla nasion grubych. Szybka uprawa pożniwna ochroni zapasy wody glebowej, które i tak są w tym okresie zwykle skąpe.
Na ściernisko jeszcze przed wykonaniem orki (lub innej uprawki pożniwnej) należy zastosować nawożenie. Takim standardem pod międzyplon ścierniskowy jest zastosowane 30–40 kg P2O5 i 60–80 kg K2O na hektar oraz 40– 60 kg N – połowę przed siewem a resztę w trakcie wegetacji poplonu. Przy siewie bobowatych z nawożenia azotem można zrezygnować lub zastosować symboliczną dawkę 20 kg N/ha. Tak naprawdę, bobowate powinny być składnikiem każdej mieszanki międzyplonowej. Jeżeli planowana jest uprawa później sianych poplonów warto od razu zastosować wyższe dawki fosforu, a na mocnych glebach również potasu, które pokryją od razu potrzeby rośliny zaplanowanej do uprawy po zbiorze polonu.
Prawie wszystkie międzyplony można wysiewać siewnikiem w rzędy 10–15 cm. Można też zastosować specjalne siewniki poplonowe. W praktyce niektórzy wykorzystują do siewu międzyplonów nawet rozsiewacze nawozów. Jedynym plusem jest bardzo szybki siew, ale gorzej jest z dokładnością i równomiernym rozmieszczeniem nasion. Po takim siewie trzeba wjechać z broną lekką. Jeszcze lepiej taki zasiew rzutowy jest przywałować.
Na rezerwę paszową
Renomowane firmy mające w ofercie rośliny poplonowe mają wiele gotowych mieszanek poplonowych. Robią z nimi badania i demonstrują uprawę na Dniach Pola. Komponują mieszanki poplonowe o specjalnych właściwościach. Mają mieszanki międzyplonów rekomendowanych przed uprawą zbóż, przed uprawą okopowych, mieszanki na cele paszowe itd. Z punktu widzenia możliwości zebrania opłacalnego plonu i wykorzystania go w żywieniu bydła mlecznego, można polecić zasiew w poplonach: kukurydzy, kapusty pastewnej, traw (życica wielokwiatowa, życica mieszańcowa, życica westerwoldzka), strączkowych w mieszankach (wyki + groch siewny pastewny + bobik + gatunki niemotylkowate), słonecznika (w mieszankach ze strączkowymi na bezpośrednie skarmianie zielonki lub na kiszonkę), seradeli (w mieszankach z różnymi komponentami na zielonkę lub w siewie czystym – wypasanie) i facelii (w mieszankach, rzadziej w siewie czystym).
Pamiętajmy o dobrym dopasowaniu gatunków i odmian roślin poplonowych do stanowiska. Na glebach lekkich zaleca się wysiewać: facelię, łubin żółty, seradelę, na glebach średnio zwięzłych: grykę, groch pastewny, łubin wąskolistny, słonecznik, rzodkiew oleistą, wykę ozimą. Natomiast na glebach ciężkich: bobik, kapustę pastewną, wykę jarą. Pamiętajmy ponadto o doborze roślin do planowanego terminu siewu. Biorąc pod uwagę długość okresu wegetacji poszczególnych gatunków międzyplonowych (czas od siewu do zbioru opłacalnego plonu), rośliny do uprawy w międzyplonach można podzielić na trzy grupy:
- wczesnego siewu, czyli o długim okresie wegetacji (ponad 80 dni): kukurydza, kupkówka pospolita, kapusta pastewna, rzepa ścierniskowa – powinny być zasiane do końca II dekady lipca,
- średniowczesnego siewu, o średniej długości okresu wegetacji (60–80 dni): łubiny (żółty i wąskolistny), wyka jara i ozima, groch siewny, seradela, życica westerwoldzka, życica wielokwiatowa, słonecznik – wysiew do końca lipca,
- późnego siewu, o krótkim okresie wegetacji (45–60 dni), szybko rosnące po wschodach: rzodkiew oleista, gorczyca biała, facelia – wysiewa się najpóźniej do połowy sierpnia.
Na stronach 18–19 przedstawiamy rady i sugestie doświadczonego rolnika. Krzysztof Sturlis z miejscowości Maszewy (woj. warmińsko-mazurskie) uprawia poplony od 10 lat. Zaczynał od najprostszego poplonu – gorczycy. Dziś jest ekspertem i samodzielnie komponuje złożone mieszanki międzyplonowe.
Marek Kalinowski
