Konopie włókniste dają niskie plony nasion (8–12 dt/ha) wykorzystywane głównie na materiał siewny a nadwyżki przeznaczane są na olej spożywczy lub po odłuszczeniu jako dodatek do pieczywa. Tymczasem w ostatnich latach zainteresowanie uprawą konopi wzrasta głównie z powodu możliwości wykorzystywania ich dla celów medycznych.
Tak powstała Henola
Z kwiatostanów konopi można otrzymywać metodą ekstrakcji parą wodną cenne olejki eteryczne wykorzystywane do produkcji kosmetyków, wyrobów spożywczych (napoje chłodzące, piwo) i środków ochrony roślin w produkcji ekologicznej. Natomiast nasiona konopi zawierające ok. 30% oleju jadalnego są interesującym surowcem dla przemysłu tłuszczowego. Pozostałą część nasion stanowi mąka konopna o zawartości ponad 30% pełnowartościowego białka.
W świetle powyższych zalet konopi a szczególnie substancji występujących w kwiatostanach oraz w nasionach, postanowiono wyhodować nową odmianę konopi o ww. właściwościach i wysokich plonach nasion. W tym celu dokonano krzyżówek odmian jednopiennych w dwupienną. W wyniku przeprowadzonych skojarzeń uzyskano w pokoleniu F1 szereg interesujących form. Po 7-letniej selekcji rodów najlepszy w 2014 roku skierowano do badań rejestrowych w COBORU, a w 2017 r. zarejestrowano go pod nazwą Henola. Już w 2017 roku przystąpiono do reprodukcji materiału siewnego, którego uprawa w 2019 roku zajęła ponad 50 ha.
Nowa forma konopi oleistych (Cannabis sativa L. var. oleifera) odmiana Henola charakteryzuje się krótszym okresem wegetacji ok. 30%, niższą długością techniczną roślin, większą długością kwiatostanów i wyższymi plonami nasion od konopi włóknistych. Konopie oleiste Henola mogą być uprawiane na terenie całego kraju, na glebach dobrych jak też na średnio przydatnych w rolnictwie, ale o obojętnym odczynie. Dobrym przedplonem są rośliny okopowe, strączkowe i zboża. Uprawa roli uzależniona jest od rodzaju przedplonu. Jednak obowiązkowym zabiegiem jest orka jesienna na średnią głębokość (ok. 30 cm). Wiosną zabiegi agrotechniczne należy ograniczyć do włókowania i bronowania a tylko na glebach zbitych można używać kultywatora.
Agrotechnika i pielęgnacja
Nawożenie mineralne jest istotnym czynnikiem warunkującym uzyskanie wysokich plonów nasion. Stąd w zależności od zasobności gleby w składniki pokarmowe, optymalnym poziomem nawożenia jest w kg/ha: 60–90 N, 40– 60 P₂O₅, 70–100 K₂O i 15 MgO. Siewu zaprawionych nasion o sprawdzonej zdolności kiełkowania w ilości 30–60 kg/ha i rozstawie rzędów 35 cm, należy dokonać w drugiej połowie kwietnia. W reprodukcji kwalifikowanego materiału siewnego należy stosować dolną ilość wysiewu nasion, a na plantacjach przemysłowych (na olej) trzeba wysiewać górną ilość nasion. Wyniki badań nad wpływem ilości wysiewu na plony konopi oleistych Henola przedstawiono w tabelach. Warto przy tej okazji nadmienić, że decydującym jednak wpływem na wysokość plonów ma przebieg pogody w okresie wegetacji roślin.
Pielęgnacja plantacji konopi oleistych polega na niszczeniu skorupy glebowej przed wschodami i w początkowej fazie wzrostu roślin. Konopie szybko zakrywają międzyrzędzia i dobrze radzą sobie z chwastami bez herbicydów. Istotnym zabiegiem pielęgnacyjnym jest utrzymanie wysokiego stopnia jednopienności, bowiem aktualnie wpisane do Rejestru Krajowego odmiany konopi są roślinami jednopiennymi (na jednej łodydze kwiatostany męskie – płaskonie i żeńskie – głowacze). Wiecha płaskoni silnie się rozgałęzia i jest luźna. Głowacze mają zwartą budowę i bardziej masywną wiechę.
Konopie jednopienne – w tym także Henola – w procesie rozmnażania mogą ulegać rozszczepianiu. Skutkiem tego zjawiska są pojawiające się na plantacji płaskonie, które należy bezwzględnie usuwać poprzez wyrywanie z korzeniami całych roślin i niszczenie ich poza plantacją, zanim rozpoczną kwitnienie. Rozpoznanie płaskoni na plantacji jest bardzo łatwe, ponieważ ich wiechy pojawiają się wcześniej niż wiechy roślin jednopiennych. W tym czasie konieczne jest przeprowadzenie kilkukrotnej selekcji. Z uwagi na obcopylność konopi, konieczna jest izolacja przestrzenna (co najmniej 5 km) od innych odmian, zasiewów niekwalifikowanych lub tzw. samosiewów.
Zbiór w dwóch etapach
Zbioru konopi najlepiej dokonywać dwuetapowo. Najpierw skosić je kosiarką z przystosowanym przyrządem tnącym do koszenia roślin włóknistych i pozostawić kilka dni na pokosach do wyschnięcia nasion. Następnie je wymłócić z pokosów kombajnem zbożowym. Słomę konopną można przeznaczyć na cele energetyczne w formie pellet lub brykietów albo po rozdrobnieniu przyorać jako nawóz organiczny.
Optymalnym terminem zbioru jest okres dojrzewania nasion w środkowej części kwiatostanu. Nasiona powinny być wówczas twarde i ciemne w kształcie marmurkowym. Po zbiorze nasiona należy natychmiast oczyścić z plew, dosuszyć zimnym powietrzem do wilgotności 8–10% i przechowywać w suchym oraz przewiewnym pomieszczeniu.
Kwalifikacja materiału siewnego konopi oleistych wymaga kilku kontroli plantacji przez przedstawiciela Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Końcowym elementem kontroli w oparciu o ocenę polową plantacji i laboratoryjną nasion jest uzyskanie pozytywnego świadectwa kwalifikacyjnego, które stanowi podstawę obrotu materiałem siewnym. W uprawie konopi oleistych Henola na cele przemysłowe (na olej) musimy uzyskać pozwolenie na uprawę konopi od wójta, burmistrza lub prezydenta miasta – stosownie do położenia plantacji.
Korzystając z okazji informuję rolników – Czytelników TPR zainteresowanych uprawą konopi oleistych Henola o możliwości nawiązania kontaktu drogą elektroniczną: biuro@programkonopny.pl z przewodniczącym Programu Konopnego IWNiRZ. Henola to odmiana unikatowa w skali światowej. Brała udział w XXII edycji Konkursu Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego i Nauki i 3 marca br. została w nim wyróżniona jako Polski Produkt Przyszłości oraz nagrodą pieniężną dla IWNiRZ w Poznaniu.
Henryk Burczyk
