Ochronę sadu powinniśmy rozpocząć jeszcze przed kwitnieniem drzew w celu ograniczenia liczebności szkodnika, co prowadzi do łatwiejszego zwalczania w późniejszym okresie wegetacji, które łatwe nie jest. Ostatnio w uprawach sadowniczych prawdziwe zagrożenie istnieje od strony czterech gatunków, czyli zwójki siatkóweczki, zwójki bukóweczki, wydłubki oczateczki, a także zwójki różóweczki. Pierwsze wymienione trzy gatunki zimują w stadium gąsienicy, natomiast różóweczka w stadium jaja złożonego w lipcu przez motyle. Po zimowisku najwcześniej uaktywniają się gąsienice wydłubki, po niej rozpoczyna żerowanie gąsienica siatkóweczki i te dwa gatunki zwalczamy już w fazie zielonego pąka. Różóweczkę zwalczamy w fazie różowego pąka, gdy z jaj lęgną się gąsienice. Warto zauważyć, że wcześniej następuje wylęg gąsienic z jaj złożonych na gładkiej korze pni i konarów od strony południowej niż północnej. Do zwalczania we wszystkich wymienionych gatunkach powinien sprawdzić się napar z piołunu i ferment z pokrzywy. Na napar potrzebne będzie 300 g ziela piołunu, które gotujemy 0,5 godz. w 10 l wody. Po wystudzeniu pryskamy zaatakowane rośliny bez rozcieńczenia. Na ferment z pokrzywy potrzebny będzie 1 kg ziela, który zalewamy 10 l wody i pozostawiamy na 10 dni. Cedzimy, rozcieńczamy 1:10 i pryskamy.
Zwójka siatkóweczka
to motyl z gatunku dwupokoleniowego. Wiosną po zimowym przebudzeniu gąsienice szkodnika żerują na kwiatach, pąkach i rozwijających się liściach, lecz groźniejsze jest drugie pokolenie, które preferuje owoce, uszkadzają i dyskwalifikują plon. Samice zwójki mają przednie skrzydła szarobrązowe, natomiast samce rdzawo brązowe z ciemnymi plamkami. Tylne w obu przypadkach są jasnoszare. Lot motyli pierwszego pokolenia rozpoczyna się w połowie maja i trwa do końca czerwca. W czerwcu z jaj złożonych przez samice wylęgają się gąsienice, które żerują do końca lipca. Jaja są żółtozielone, epileptyczne, złożone na górnej stronie blaszki liściowej, czasem na owocach a w złożu bywa ich do 80 szt. Wylęgłe gąsienice mają długość ok. 22 milimetrów, są zielonożółte bądź oliwkowozielone albo ciemnozielone z żółtymi brodawkami. Poczwarki są ciemnobrązowe o długości ciała 11 mm. Szkodnik zimuje w postaci gąsienicy, która rozpoczyna aktywność w fazie zielonego pąka jabłoni.
Uszkodzenia spowodowane żerowaniem to zeskrobany miąższ, najczęściej na wierzchniej stronie liścia. Gąsienice zeskrobują naskórek i część miąższu co powoduje brunatnienie i przeświecanie plam. Na owocach wygryzają płytkie, rozległe, nieregularne rany. Co ciekawe, gąsienice preferują górne partie drzew.
Dla określenia progu szkodliwości od połowy czerwca do połowy września co 2 tyg. przeglądamy 20 pędów na 20 losowo wybranych drzewach. Progiem zagrożenia jest stwierdzenie na 400 pędach 10 pędów z gąsienicami. W celu stwierdzenia obecności w okresie wczesnowiosennym, sprawdzamy po 10 rozet kwiatowo-liściowych z 20 wybranych drzew. Progiem zagrożenia jest 10 gąsienic na 200 rozet. Sprawdzamy również stan 20 owoców z 20 drzew, jeśli zaobserwujemy świeże wgryzienia na 4 do 8 owoców, to sygnał o progu szkodliwości. Populację zwójek ograniczają błonkówki z rodziny kruszynkowatych.
Zwójka bukóweczka
to motyl o rozpiętości skrzydeł od 1,6 do 2,4 cm. Pierwsza para skrzydeł ma szarobrunatną bądź rdzawą barwę z przepaską w kształcie litery V, druga para jest szarobrązowa. W Polsce gatunek ten rozwija dwa pokolenia. Samica składa po ok. 50 jasnozielonych jaj w złożu utworzonym na górnej stronie liścia, z których lęgną się zielone gąsienice z jasnymi brodawkami i żółtozieloną głową. Gąsienice zimują w załamaniach kory. W czerwcu pojawiają się motyle, których lot trwa ok. 2 miesięcy. Żerowanie gąsienic trwa do końca lipca. Gąsienice dzielą się na dwie grupy: jedna z nich schodzi na zimowanie, druga natomiast żeruje i przepoczwarcza się pod koniec sierpnia.
Zwójka bukóweczka, zwana również zwójką świneczką żeruje na jabłoniach, gruszach, śliwach, a także porzeczkach i malinach. Po przezimowaniu gąsienice zasiedlają luźno splecione liście, na których żerują. Uszkadzają też zawiązki owoców, wygryzając głębokie otwory, a powierzchnia uszkodzonych owoców z czasem korkowacieje. W połowie lipca wylęgają się gąsienice drugiego pokolenia, te zaś żerują na dolnej stronie liści, zeskrobując skórkę. Wyżerają również niewielkie otwory na powierzchni owoców.
Od połowy czerwca do połowy września powinniśmy przeglądać co 2 tygodnie po 20 pędów z losowo wybranych 20 drzew, w celu określenia progu szkodliwości, który wynosi 10 do 12 pędów z gąsienicami. Przeglądamy również po 20 owoców na 20 drzewach. Jeśli znajdziemy od 4 do 8 uszkodzonych, wówczas możemy uznać, że próg zagrożenia został osiągnięty. Liczebność zwójki ograniczają błonkówki z rodziny gąsienicznikowatych i męczelkowatych. Gąsienicznikowate pożerają larwy i poczwarki owadów, natomiast męczelkowate pożerają stadia młodociane, a także dorosłe.
Małgorzata Wyrzykowska
