Zanim jednak o zmianie bazy genetycznej, kilka słów wyjaśnienia czym właściwie owa baza jest. Mocno upraszczając, można przyjąć, że do jej tworzenia wybiera się określoną grupę zwierząt, w naszym przypadku buhajów lub krów, dla których oblicza się średnie wartości hodowlane dla wszystkich ocenianych cech. Wyliczone wartości stanowią nowy punkt odniesienia dla oceny i prezentacji wyników poszczególnych osobników.
Ta sama baza ma oczywiście zastosowanie w obu metodach oceny wartości hodowlanej: konwencjonalnej (na potomstwie) i genomowej.
Zgodnie z danymi opublikowanymi przez Instytut Zootechniki w Balicach, krowy urodzone w 2015 roku są lepsze od krów urodzonych w 2010 roku. Różnice średnich wartości dla cech produkcyjnych pokazano w tabeli poniżej. W konsekwencji, w porównaniu z oceną 2019.3 wartość hodowlana dla wydajności mleka wszystkich krów i buhajów w ocenianej populacji będzie mniejsza o 310 kg.
W przypadku wydajności tłuszczu i białka, przesunięcie skali wartości hodowlanych będzie mniej zauważalne, ale również będzie miało miejsce. Zmiana grupy bazowej nie wpłynie natomiast znacząco na wartości hodowlane zwierząt pod względem zawartości tłuszczu i białka, ponieważ w przypadku tych cech postęp genetyczny nie jest duży i różnice między średnimi wartościami hodowlanymi dotychczasowej i nowej grupy bazowej są niewielkie.
Warto podkreślić, że zmiana bazy genetycznej wpływa na wartości hodowlane zwierząt, jednak nie ma istotnego wpływu na uszeregowanie osobników w rankingu – samiec lub samica o wysokiej wartości genetycznej nadal będą lepsze od tych z niższymi parametrami.
Do skutków zmiany grupy bazowej dla cech funkcjonalnych należy odnieść się dla każdej cechy z osobna. W przypadku tych cech, w których obserwuje się szybki postęp hodowlany i buhaje wchodzące w skład nowej grupy bazowej wykazują wyraźną przewagę nad rozpłodnikami stanowiącymi dotychczasowy punkt odniesienia, wartości hodowlane ulegną zmniejszeniu. Jeśli jednak zmiana bazy spowoduje równoczesne zwiększenie odchylenia standardowego, pojedyncze buhaje o najwyższych wartościach hodowlanych mogą uzyskać oszacowania nawet wyższe niż były dotychczas publikowane. Do grupy omówionych wyżej cech należą m.in. wszystkie opisowe cechy pokroju: wysokość w krzyżu, charakter mleczny itp. Inaczej sprawa wygląda w przypadku cech płodności, w których nie stwierdza się silnego trendu genetycznego. Punktowe różnice między średnimi ocenami dla tych cech dla nowej grupy bazowej wynoszą od -1 do +1. Przez co należy rozumieć, iż w przypadku tych cech zmiana grupy bazowej nie powinna spowodować znaczących różnic między nowymi i dotychczasowymi ocenami krów i buhajów.
Ze względu na zmianę bazy, hodowcy bydła mlecznego będą musieli, chcąc nie chcąc, przyzwyczaić się do nowych, ogólnie niższych wartości indeksów i poszczególnych cech. Najłatwiej to zjawisko wyjaśnić na przykładzie wysokości góry: gdyby poziom morza podniósł się o 100 metrów, to nowa wysokość góry miałaby o 100 metrów mniej, mimo że góra fizycznie nie zmalała!
Zmiana bazy zachodzi w ściśle określonych odstępach czasu, co pozwala zapobiec wzrostowi wartości cech i indeksów do poziomów nierealnych. Poszczególne kraje różnie określają bazy genetyczne dla potrzeb oceny wartości hodowlanej. Niektóre, tak jak Polska, wyznaczają nową bazę raz na pięć lat, inne zmieniają ją co roku lub za każdym razem, gdy przeliczają oceny. Odmienny sposób definiowania bazy genetycznej jest jedną z wielu przyczyn, dla których nie da się wprost porównywać ze sobą wyników oceny wartości hodowlanej, publikowanych w różnych krajach.
Szymon Bugaj
Centrala Tulce, WCHiRZ
