Dzisiaj przedstawiamy właśnie uproszczoną agrotechnikę międzyplonów ścierniskowych o krótkim okresie wegetacji (45–60 dni) i szybko rosnących po wschodach. Do takich roślin należą m.in. gorczyca biała (bardzo dobry międzyplon dla buraków cukrowych uprawianych w mulcz), rzodkiew oleista (bardzo dobry międzyplon dla ziemniaków), facelia i w uzasadnionych zmianowaniem przypadkach rzepak. Powinniśmy je wysiać najlepiej do połowy sierpnia.
Gorczyca biała na paszę
Jeżeli zamierzamy uprawiać
gorczycę białą na paszę nie powinniśmy
zwlekać z siewem
i najlepiej jest go wykonać najpóźniej
w pierwszej dekadzie
sierpnia w ilości 15–20 kg nasion/
ha. Pamiętajmy, że ta zielonka
nie może być podstawą żywienia
przeżuwaczy, ale w latach
suchych może być cenną paszą
alternatywną. Wyboru gorczycy
na poplon należy unikać w gospodarstwach
z dużym udziałem
w strukturze zasiewów rzepaku
i innych roślin kapustnych.
Zbiór na cele paszowe należy wykonać przed kwitnieniem gorczycy – potem bardzo szybko drewnieje i zwierzęta omijają takie rośliny. Zielonkę można skarmiać bezpośrednio, wypasać, a nawet kisić (koniecznie z dodatkami wspomagającymi zakiszanie; dobrą kombinacją jest kiszenie gorczycy razem z kukurydzą). Z jednego hektara gorczycy białej uprawianej w poplonie można uzyskać w sprzyjających warunkach pogodowych nawet do 40 t zielonki.
W Krajowym Rejestrze wpisanych jest 16 odmian gorczycy białej: Ascot, Bamberka, Bardena, Barka, Borowska (powoduje wzrost liczebności mątwika), Concerta, Dara, Gracja, Maryna, Metex, MHR Palma, Nakielska (powoduje wzrost liczebności mątwika), Radena, Rota, Tango i Warta. Duży spadek liczebności mątwika burakowego w glebie uzyskamy uprawiając odmiany: Dara, Maryna, Metex, Radena, Rota, Tango.
Gorczyca biała na mulcz
W przypadku uprawy gorczycy
na mulcz pod buraki cukrowe
trudnością jest ustalenie optymalnego
terminu siewu, aby rośliny
nie wybujały. Siew zbyt
wczesny powoduje, że gorczyca
wyrasta za mocno i zawiera za
dużo włókna. Poplon nie może
zakwitnąć, gdyż utrudnia to siew
bezpośredni i siew w mulcz doprawiony
agregatem uprawowym.
W Polsce Centralnej najodpowiedniejszym
terminem siewu
gorczycy na mulcz pod buraki jest
1 września. W uprawie na mulcz,
po zbiorze zbóż należy zebrać słomę,
wykonać orkę siewną, a następnie
wysiać gorczycę w ilości
około 20–25 kg na ha. Jeśli gleba
zasobna jest w fosfor i potas wystarczy
zasilić gorczycę azotem
w ilości 40–60 kg N/ha. Rośliny
pozostawia się na zimę, w czasie
której przemarzają, zasychają i na
wiosnę nie stanowią większego
problemu w czasie uprawy gleby
pod buraki.
Oczywiście mulcz z gorczycy, ale tylko odmian mątwikobójczych, ma duże znaczenie fitosanitarne. Gorczyca wabi i niszczy nicienie. Z punktu widzenia maksymalnego odmątwiczenia stanowiska gorczycę należałoby wysiać jak najwcześniej, zaraz po żniwach. Im wcześniejszy siew gorczycy, tym lepszy efekt zwalczania nicieni. Rośliny muszą bowiem wytworzyć głęboki system korzeniowy, którego wydzieliny byłyby w stanie wywabić larwy z cyst.
Rzodkiew oleista
Rzodkiew oleista jest wykorzystywana
głównie jako roślina
pastewna z przeznaczeniem na
paszę. Duże znaczenie ma także
jej uprawa na przyoranie (jako
zielony nawóz), jak również do
przygotowania mulczu np. pod
buraki. Jako roślina fitosanitarna
jeszcze lepiej niż gorczyca biała
ogranicza populację mątwika
burakowego.
Na międzyplon rzodkiew może być uprawiana praktycznie na każdej glebie. Np. odmiany Adagio, Colonel, Pegletta i Romesa posiadają właściwości ograniczania liczebności populacji mątwika burakowego (o ok. 50%), przy czym zdecydowanie silniej ogranicza tę populację uprawa rzodkwi w plonie głównym. Odmiana Siletta Nova i Rolsema są natomiast bardzo dobrymi odmianami pastewnymi do użytkowania na zielonkę. Przed wyborem odmian rzodkwi oleistej warto zapoznać się z cechami i zleceniami hodowców.
W międzyplonie wysiew rzodkwi w wąskie rzędy na głębokość 2–4 cm należy wykonać jak najszybciej po zbiorze przedplonu. W przypadku uprawy rzodkwi oleistej w międzyplonie stosuje się 1,5–2-krotnie gęstszy siew w porównaniu do uprawy w plonie głównym, co oznacza konieczność wysiewu od 25 do 30 kg nasion na hektar. Przedstawiamy dziś rośliny międzyplonowe o krótkim okresie wegetacji. Z badań wynika jednak, że siewy rzodkwi oleistej wykonane po 25 sierpnia często zawodzą dając niskie plony suchej masy.
Facelia błękitna
Roślinę tę poleca się na gleby
lekkie. Ma małe wymagania
w stosunku do temperatur
powietrza i uwilgotnienia. Jest bardziej
wytrzymała na chłody niż
słonecznik. Pole do siewu facelii
ze względu na jej bardzo drobne
nasiona musi być przygotowane
bardzo starannie. Należy wykonać
płytką orkę, zastosować wał
(np. pierścieniowy) i przebronować.
Na ha, na ściernisko, stosujemy
50–60 kg N, 40 – 50 kg P2O5,
60–80 kg K2O. W siewie czystym
na nasiona w drugiej dekadzie
kwietnia wysiewamy 5–8 kg nasion/
ha, w wąskie (15–18 cm)
lub szerokie rzędy (40 cm), na
głębokość 1–2 cm. W uprawie
na zielonkę należy wysiewać ok.
15 kg nasion na hektar, przy czy
najlepiej używać facelii jako komponentu
mieszanek międzyplonowych
(3 do 6 kg nasion). Siew
facelii w poplonie najlepiej jest
wykonać do 15 sierpnia.
W Krajowym Rejestrze znajduje się 7 odmian facelii błękitnej: Anabela, Angella, Asta, Atara, Lisette, Natra i Stala. W mieszankach międzyplonowych najlepszym komponentem dla facelii jest seradela i wyka ozima, ale także gorczyca i łubin żółty. Skład przykładowej mieszanki może być następujący: facelia 4 kg/ ha + wyka ozima 40 kg/ha (mieszanka bardzo polecana przy późniejszym siewie poplonu), facelia 4 kg/ha + seradela 40 kg/ ha, facelia 6 kg/ha + gorczyca 10 kg/ ha, facelia 3 kg/ha + łubin żółty 80 kg/ha. Facelia jest bardziej wytrzymała na chłody niż np. słonecznik, ale koszenie zielonki najlepiej rozpoczynać, gdy rośliny osiągną wysokość 30 cm. Zwlekanie ze zbiorem powoduje, że po wykształceniu pąków kwiatowych łodygi stopniowo drewnieją i włoski pokrywające roślinę stają się ostre. Zielonka ma wtedy małą wartość pokarmową i mniejszą smakowitość. Z ha poplonowej facelii można uzyskać 15–20 t zielonki.
Rzepak? Tego należy unikać
Na międzyplon ścierniskowy
teoretycznie można wysiewać
rzepak. Teoretycznie, bo jak już
to na stanowiskach, na których
nie uprawiamy rzepaku i innych
roślin kapustnych. W praktyce
i tak lepszym rozwiązaniem będzie
mniej wymagająca i bardziej
odporna na choroby gorczyca biała.
Niestety, zdarza się, że poplon
rzepaku z konieczności wchodzi
po zbiorze rzepaku. Chciałbym
przed takimi międzyplonami po
prostu przestrzec. Taka plantacja
zakłada się właściwie sama,
bo osypanych nasion rzepaku wystarczy,
aby poplon szybko zazielenił
pole.
Niestety, w gospodarstwach uprawiających rzepak taki poplon rzepaku jest najgorszym rozwiązaniem z możliwych. Wspomniałem, że taki poplon rzepaku po rzepaku zakłada się sam i właściwie bez kosztowo, ale daje przede wszystkim korzyści agrofagom. Jest punktem zaczepienia dla kontynuowania rozwoju przez choroby rzepaku (głównie suchej zgniliźnie kapustnych) i siedliskiem dla jesiennych szkodników rzepaku (pchełce rzepakowej, śmietce kapuścianej i ślimakom). Takie postępowanie znacznie zwiększa ryzyko zasiedlenia stanowiska przez kiłę kapusty.
Marek Kalinowski
