Sortowanie prosiąt według masy urodzeniowej oraz kolejności urodzeń może wpływać na pobranie siary. Zarówno masa urodzeniowa, jak i kolejność urodzenia mają wpływ na cechy, które są ważne dla wzrostu i przeżycia w okresie okołoporodowym. Niewłaściwy nadzór porodów i nieprawidłowości w przenoszeniu prosiąt między miotami, a także niezmienianie igieł podczas zabiegów sprzyjają roznoszeniu chorób i upadkom prosiąt. Dlatego należy przestrzegać podstawowych zasad, które mówią między innymi, że przy dosadzaniu prosiąt należy przenosić tylko te, w przypadku których jest to bezwzględnie konieczne. Nie można przenosić prosiąt po upływie 48 godzin od porodu oraz osobników chorych.
W celu poprawienia wyników odchowu dobrze jest wpłynąć na zrównywanie wagowe miotów, a rodzenie się prosiąt słabszych czy zróżnicowanie miotów mogą być wskazaniem do przeniesienia prosiąt do innych matek. Czasem powodem, dla którego należy przenieść prosięta, jest ratowanie życia słabszych. Również zbyt liczne mioty, których lochy nie są w stanie wykarmić, wymagają przegrupowania. Wtedy przenosimy prosięta tak, aby w miocie nie znajdowało się więcej niż 10–12 sztuk. Małe prosięta dobrze jest przenieść do loch, które mają mniej młodych, produkują dużo mleka i są w stanie je wykarmić bez rywalizacji. Dzięki grupowym wyproszeniom i wyrównywaniu miotów można skupić się na kontroli zwierząt podczas najbardziej krytycznych pierwszych dni życia.
Dobry start
Ważna jest zarówno masa urodzeniowa
osesków, jak i kolejność
urodzeń, zwłaszcza w bardzo
licznych miotach, w których
prosięta rodzą się mniejsze i słabsze.
W takich miotach większa
jest także rywalizacja o dostęp
do gruczołu mlekowego. W badaniach
wykazano, że śmiertelność
prosiąt rosła wraz ze wzrostem liczebności
miotu i liczbą porodów
u poszczególnych loch. Ponadto
te prosięta, które rodzą się jako
ostatnie, też są bardziej narażone,
gdyż większe jest prawdopodobieństwo,
że pobiorą zbyt mało
siary.
Przeżywalność i wzrost prosiąt przed odsadzeniem są zagrożone w liczniejszych miotach i przy wadze urodzeniowej poniżej 1,2 kg. Wówczas ryzyko upadków jest bardzo wysokie. Śmiertelność może objąć nawet 80% prosiąt o masie urodzeniowej poniżej 1 kg. Masa urodzeniowa prosiąt zależy od czynników genetycznych i żywienia macior w czasie całej ciąży.
Prosięta, których dotyczy zwiększona śmiertelność w pierwszych dniach po wyproszeniu, charakteryzują się też zwiększoną podatnością na infekcje. Dzięki opiece po porodzie można poprawić dostęp do siary poprzez tworzenie grupy prosiąt, o której wiadomo, że ma ograniczony dostęp do sutków. Okazuje się, że tymczasowe zabranie sześciu najcięższych prosiąt w miocie lub pierwszej połowy urodzonych sztuk (na 1,5 godziny) zapewnia wystarczający czas do pełnego dostępu do wymienia bez konkurencji dla pozostałych, słabszych prosiąt. Nie wpływa to negatywnie na zabrane chwilowo prosięta, które w przeprowadzonych badaniach i tak były cięższe po 7 dniach od porodu i miały większą masę ciała w porównaniu z prosiętami z miotów, w których nie wprowadzono żadnych zmian po porodzie. Prosięta urodzone w pierwszej połowie porodu mają mimo wszystko większą ochronę niż prosięta urodzone w drugiej.
Panowanie nad sprzętem
Wyższa masa odsadzeniowa prosiąt
może być spowodowana większym
pobraniem paszy przez maciorę
w dniach poprzedzających
poród i w szczytowej laktacji, co
sprzyja rozwojowi sutków, a zatem
produkcji mleka dostępnego
dla prosiąt. Niektóre badania wykazują,
że pobranie paszy przez
lochę w dniach poprzedzających
poród nie wpływa na masę urodzeniową
poszczególnych prosiąt,
jednak wiąże się z większą masą
ciała prosiąt przy odsadzeniu.
W okresie odsadzenia zwykle różne partie prosiąt kontaktują się ze sobą, mimo że są rozdzielone na różne kojce lub nawet pomieszczenia. W systemach, w których poszczególne grupy wiekowe są umieszczone w oddzielonych miejscach, łatwiej utrzymać ujemny status zakażeń. Większa odległość uniemożliwia używanie tego samego sprzętu oraz ogranicza przemieszczanie się osób obsługujących z jednej grupy wiekowej do drugiej, a tym samym zmniejsza się ryzyko przeniesienia patogenów.
Nie wolno dopuszczać do kontaktu między różnymi grupami wiekowymi, w tym do kontaktu pomiędzy odsadzonymi prosiętami a lochami. Należy pracować zawsze od najmłodszych grup do najstarszych. Gdy zostanie już utworzona grupa zwierząt, nigdy nie dodaje się do niej młodszych świń ani nie miesza się jej ze starszymi. Najważniejszy powód stosowania tej metody to ograniczenie narażenia zwierząt na patogeny w środowisku, w którym są utrzymywane, oraz przenoszenia chorób ze starszych świń na młodsze.
Kontrola na odchowalni
Aż do odsadzenia ochrona przeciwko
patogenom polega głównie
na odporności przekazanej z mlekiem
matki. Pobranie odpowiedniej
ilości przeciwciał zabezpiecza
prosięta do 3 tygodni. Po przyjęciu
siary przez prosię w ciągu 24 godzin
immunoglobuliny przechodzą
z siary do krwi noworodka, osiągając
koncentrację w surowicy
identyczną z koncentracją u lochy.
Stres środowiskowy czy szczepienia
mogą negatywnie wpływać na
rozwój odpowiedzi immunologicznej
prosiąt.
W celu zminimalizowania ryzyka rozprzestrzeniania się chorób należy unikać zbędnego kontaktu z prosiętami, a jedynie wykonywać konieczne czynności. Przy przeprowadzaniu szczepień należy zmieniać igły między kolejnymi miotami, a nie używać sprzętu zootechniczno-weterynaryjnego w całym sektorze prosiąt odsadzonych. W przeciwnym razie istnieje duże prawdopodobieństwo, że wirusy czy bakterie zostaną przeniesione wraz z igłą do kolejnego kojca, powodując krążenie patogenów. Jest to w niektórych przypadkach powód krążenia wirusa w okresie odsadzenia.
Dobrze jest przynajmniej na początku obserwować odsadzone prosięta i zachęcać je do poruszania się, aby upewnić się, że pobrały mieszankę paszową. Jeżeli paszy nie pobiera większa liczba prosiąt, przyczyną tej sytuacji może być:
- zła smakowitość paszy,
- nieodpowiedni sposób karmienia,
- złej jakości woda lub jej niewłaściwy przepływ,
- nieodpowiednie warunki środowiskowe (wychłodzenie, duże wahania temperatur),
- reakcje poszczepienne,
- stresujące odsadzanie,
- choroby (PRRS, grypa, PCV2, zakażenia rotawirusowe, wirusowe zapalenie żołądka i jelit).
Dominika Stancelewska
