Czy nowe możliwości ograniczania wystarczą, aby śmietka rzepakom odpuściła? Ostatnie sezony sprzyjały jej rozwojowi i trudno oczekiwać, że śmietki nie będzie. Rolnicy skupiają się oczywiście na jej jesiennej szkodliwości, która znacznie obniża zimotrwałość plantacji. Realnie groźne bywa pierwsze, wiosenne pokolenie szkodnika.
Jak miniatura muchy
O aktualnych możliwościach
chemicznego ograniczania
śmietki piszemy na końcu.
Pamiętajmy, że podstawą skutecznej
walki z agrofagami jest
znajomość ich biologii rozwoju
i potencjalnej szkodliwości.
Dlatego przypominamy dziś
najważniejsze informacje z życia
śmietki kapuścianej, której
populacja po wycofaniu zapraw
insektycydowych miała
się w ostatnich latach bardzo
dobrze.
Śmietka kapuściana oprócz rzepaku żeruje przede wszystkim na roślinach kapustowatych uprawnych (kapusta, brokuł, brukiew, rzepa ścierniskowa) i na chwastach (gorczyca polna, rzodkiew świrzepa, tobołki polne). Owad dorosły śmietki kapuścianej to muchówka – wygląda jak miniatura muchy domowej. Jest długości 5–6 mm i ma czerwoną plamkę na srebrzystobiałym czole. Samiec jest mniejszy (5– 5,5 mm) i czarnoszary, samica (6–6,5 mm) jest brązowoszara. Larwa śmietki jest długości od 7 do 8 mm, żółtawobiała, bez wyraźnie wyodrębnionej głowy i bez odnóży. Poczwarka śmietki ma długość od 4 do 7 mm i jest brązowa w kształcie beczułki.
Osłabia zimotrwałość roślin
Formą zimującą śmietki
w glebie jest poczwarka.
Osobniki dorosłe opuszczają
glebę w kwietniu lub maju
i po tygodniu samice składają
jaja długości 1 mm, po ok.
100 sztuk w małych złożach
przy szyjce korzeniowej roślin
żywicielskich. Po 4–8 dniach
wylęgają się larwy, które początkowo
żerują na korzeniach
bocznych, później na
korzeniach głównych i szyjce
korzeniowej. W biologii tego
szkodnika są informacje, że
rzepak jest głównie zagrożony
pierwszym pokoleniem
śmietki kapuścianej. Wyrządzane
szkody są największe
jeśli maj i czerwiec są suche.
Po 3–4 tygodniach larwy z pierwszego pokolenia przepoczwarczają się (najczęściej w glebie, czasami w uszkodzonych roślinach). Drugie pokolenie śmietki pojawia się w lipcu i sierpniu, a trzecie we wrześniu i październiku opanowując młode rośliny rzepaku lub jego samosiewy. Jesienne uderzenie trzeciego pokolenia może zniszczyć nawet ponad połowę korzeni rzepaku i powodować znaczne ubytki w obsadzie roślin. To silnie zmniejsza zimotrwałość roślin. Kiedy na masowe uszkodzenia nałoży się mroźna zima, rzepak ma małe szanse przetrwania.
Agrotechnika zawsze pomoże
Na szyjce korzeniowej i korzeniach
uszkodzonego przez
śmietkę rzepaku występują
brązowe przebarwienia
oraz miejsca nadgniłe. W zewnętrznej
warstwie korzenia,
jak i we wnętrzu szyjki korzeniowej
znajdują się chodniki
z obumarłą tkanką, w której
żerują larwy śmietki kapuścianej.
Silnie uszkodzone rośliny mogą całkowicie obumierać, są łatwiej porażane przez suchą zgniliznę kapustnych i werticiliozę. Rzepak uszkodzony jesienią przez śmietkę kapuścianą słabo zimuje i przy srogich mrozach takie plantacje wypadają jako pierwsze. Przy łagodniejszych zimach rzepak przetrwa i w dużym stopniu zregeneruje system korzeniowy, ale takie plantacje częściej niż nieuszkodzone przez śmietkę wylegają oraz wcześniej dojrzewają.
Niezwykle istotne w ograniczaniu śmietki jest stosowanie izolacji przestrzennej od innych roślin kapustowatych, unikanie monokultury i uproszczeń w agrotechnice oraz zwalczanie chwastów kapustowatych.
Prawidłowa agrotechnika i dobre uwilgotnienie gleby pozwalają roślinom zregenerować część korzeni uszkodzonych przez śmietkę. Przy zagrożeniu śmietką zaleca się nieco wcześniejszy siew i zwiększenie normy wysiewu. Te niechemiczne możliwości są bardzo pomocne.
Zaprawą, doglebowo i nalistnie
Progiem ekonomicznej szkodliwości
śmietki kapuścianej jest
w czasie obserwacji plantacji od
września do listopada w fazie
BBCH 15–19 stwierdzenie 1 śmietki
w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni.
Używając żółtych naczyń lub pułapek
feromonowych określamy
nalot muchówek na plantację, ale
zagrożenie możemy też ocenić obserwując
korzenie roślin (na plantacjach
do 2 ha pobieramy 250 korzeni
roślin wytypowanych losowo
w 5 punktach po 50 sztuk). Na
plantacjach wielohektarowych należy
zwiększyć liczbę punktów obserwacyjnych
o 1 (50 korzeni) na
każdy kolejny hektar.
Jak i czym śmietkę ograniczać? Progi szkodliwości mają zastosowanie do zabiegów nalistnych. Były w ostatnich latach krótkie okresy, w których chemicznych możliwości ograniczania śmietki po prostu nie było. Teraz sytuacja jest znacznie lepsza. Nalistnie można ograniczać szkodnika preparatami (kolejność alfabetyczna): Delmetros 100 SC (deltametryna), Inazuma 130 WG (acetamipryd + lambda-cyhalotryna), Inpower 130 WG WG (acetamipryd + lambda–-cyhalotryna), Koron 100 SC (deltametryna), Los Ovados 200 SE (acetamipryd) i Pilgro (deltametryna).
Rejestrację na śmietkę kapuścianą w rzepaku ma także Belem 0,8 MG (cypermetryna), który jest przeznaczony do stosowania doglebowo podczas siewu rzepaku przy użyciu podłączonego do siewnika aplikatora. Od 2017 r. rejestrację ma zaprawa Lupimosa 625 FS (cyjanotraniliprol), a od marca br. kolejna nowoczesna zaprawa Buteo Star (flupyradifuron).
Należy dodać, że na wniosek z dnia 4 maja br. Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zezwolił na wprowadzenie do obrotu z przeznaczeniem do stosowania w uprawie rzepaku ozimego w celu zwalczania chowacza galasówka i miniarki kapuścianki, w okresie od dnia 1 czerwca 2020 r. do dnia 28 września 2020 r. zaprawę Cruiser OSR 322 FS. Oczywiście środek jest wprowadzony z ograniczeniami i jest przeznaczony wyłącznie do przemysłowego zaprawiania nasion w systemie ESTA. W etykiecie środka nie ma wymienionej Smietki kapuścianej, ale oczywiście zawarte trzy substancje czynne (fludioksonil, metalaksyl– M I tiametoksam) świadczą od skutecznym działaniu grzybobójczym i owadobójczym zaprawy na choroby I szkodniki występujące we wczesnym okresie rozwoju rzepaku.
Marek Kalinowski
