Odmiany pszenicy ozimej uszeregowane są w tabeli w obrębie grup jakościowych w kolejności rosnącego procentu martwych roślin, czyli pogarszającego się przezimowania. W tabeli nie ma wszystkich badanych wówczas odmian. Wybraliśmy po 25 najbardziej zimotrwałych z grupy A i B, 5 z grupy C oraz jedyną badaną wtedy Astorię z grupy E. Wyceniona zimotrwałość odmian uwzględnia dane polowe z sezonu 2011/2012 oraz z sezonu 2015/2016. Wzorzec w sezonie 2011/2012 stanowiły odmiany: Bockris, Figura, KWS Ozon, Muszelka, a wzorzec w sezonie 2015/2016 odmiany: Patras, RGT Kilimanjaro, Artist, KWS Ozon. W tym rankingu nie ma wielu odmian o dobrej zimotrwałości rejestrowanych od 2017 r.
1° zimotrwałości = 10% żywych roślin
Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin
Uprawnych badania zimotrwałości odmian
zbóż ozimych prowadzi zarówno w podstawowych
doświadczeniach polowych, jak
i specjalnych prowokacyjnych (komora niskich
temperatur, skrzynia, nasyp, punktowe
siewy polowe). Temperatura mrożenia
roślin pszenicy i pszenżyta w chłodni wynosi
od -15 st. C do -18 st. C. Wyniki wyrażone
są w skali 9° (9 – mrozoodporność bardzo
duża, 5 – średnia, 1 – bardzo mała). Według
informacji COBORU, w uproszczeniu można
przyjąć, że różnica 1 stopnia zimotrwałości
w skali 9-stopniowej na plus oznacza około
10% więcej zimujących roślin.
Dane w tabeli są uśrednione, co należy brać pod uwagę porównując zimotrwałość odmian. Np. brak informacji o procencie martwych roślin jest informacją, że w danym sezonie odmiana nie była po prostu badana. Wyniki oceny niektórych odmian pochodzą aż z 46 doświadczeń w różnych punktach kraju, innych z zaledwie 9 doświadczeń w ramach badań rejestrowych. Jeszcze raz podkreślę – są to dane uśrednione i nawet odmiany o średnio dużym procencie martwych roślin w niektórych rejonach, w których na polach zalegała nawet niewielka warstwa śniegu zimę w 2016 r. przetrwały dość dobrze, w innych wymarzły całkowicie.
Najwięcej zależy od zmrożenia gleby
Zimotrwałość to cecha najważniejsza, brana
pod uwagę na etapie hodowli odmian,
które mają trafić do praktycznego rolnictwa
w Polsce. Testy obiecujących rodów w polowych
warunkach w Polsce udają się jednak
raz na kilka lat (dobre warunki do oceny wystąpiły
u nas właśnie w 2012 r. i 2016 r.). Dlatego
m.in. niektóre z firm hodowlanych tę cechę
testują np. na polach w Szwecji (bardziej
stabilne warunki zimowe niż u nas) albo zakładają
poletka z rzędami wysianych linii hodowlanych
pszenicy na zagonach. Robi się to
po to, aby w razie opadu śniegu nie przykrył
on roślin i aby były one ciągle wystawione
na bezpośrednie oddziaływanie niskich temperatur.
Pszenica ozima wytrzymuje spadki temperatur do minus 20 st. C bez okrywy śnieżnej i do minus 30 st. C z okrywą śnieżna. Oczywiście wytrzymuje krótkotrwałe spadki temperatur, bo jeżeli gleba w strefie korzeniowej zamarznie do minus 13 st. C oznacza to śmierć rośliny. Korzenie i węzły krzewienia są mniej odporne na mróz niż liście. To jednak bardzo ogólna informacja o zimotrwałości i jak pokazuje tabela – są w tym zakresie spore różnice odmianowe. W polowych warunkach mrozoodporność, czyli wytrzymałość na jeden czynnik – mróz, to za mało. Liczy się zimotrwałość, na którą oprócz spadków temperatury wpływa wiele czynników. Są to opady śniegu, wiatry, stan dożywienia roślin, amplituda temperatur itd. Bywa, że nawet po dosyć łagodnej zimie duże straty w obsadzie powoduje wysmalanie – silny wiatr przy temperaturze zaledwie kilku stopni poniżej zera.
Marek Kalinowski
