Do poprawy bilansu wodnego na obszarach wiejskich i przeciwdziałania skutkom suszy niezbędne jest stworzenie odpowiednich warunków prawnych, finansowych oraz organizacyjnych. Są to sugestie autorów raportu „Analiza kształtowania i wykorzystania zasobów wodnych dla celów rolnictwa i obszarów wiejskich” przygotowanego w bieżącym roku na zlecenie fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi.
Obecnie za gospodarowanie zasobami wodnymi odpowiada Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, kierując się Prawem wodnym z 2018 roku. Jak wskazują autorzy raportu, ustawa nie uwzględnia jednak wielu ważnych zagadnień istotnych dla rolnictwa.
Zamiast spółek spółdzielnie i stowarzyszenia wodne
Jak wskazuje Mateusz Balcerowicz,
koordynator opracowania,
rozwiązanie problemów związane
z gospodarowaniem wodą w rolnictwie
i na obszarach wiejskich
wymaga zbudowania efektywnego
systemu zintegrowanej gospodarki
wodnej.
– System ten, oparty na strategii działania na rzecz obszarów wiejskich oraz rolnictwa, koordynowany na poziomie ogólnopolskim, jak i lokalnym, powinien obejmować między innymi analizę potrzeb działań melioracyjnych, warunki środowiskowe, w tym charakterystyki glebowo-wodne, sytuację społeczną i demograficzną oraz trendy polityki rolnej. Tylko w ten sposób będziemy mogli efektywnie walczyć ze skutkami zmieniającego się klimatu na terenach wiejskich – podkreśla Balcerowicz.
Jak sugerują autorzy raportu, nadzór nad procesem zarządzania zasobami wodnymi na obszarach wiejskich powinien zostać powierzony jednostce organizacyjnej PGW Wody Polskie. Z kolei wśród rekomendacji pozwalających na usprawnienie działalności spółek wodnych oraz związków spółek wodnych wskazano niezbędne wzmocnienie kadrowe oraz poprawę ich efektywności poprzez przekształcenie spółek w stowarzyszenia lub spółdzielnie wodne. Powstające w każdej gminie lub powiecie stowarzyszenia lub spółdzielnie wodne powinny być odpowiedzialne za budowę i utrzymanie urządzeń melioracji wodnych na zasadach non profit.
Nadzór nad ich działalnością mógłby sprawować samorząd poziomu gminnego, a podmioty te powinny mieć możliwość działania na gruntach należących do swoich członków, ale także na gruntach publicznych oraz prywatnych. Organizacje te potrzebują również wsparcia merytorycznego oraz finansowego w zakresie planowania i wyposażenia technicznego.
Fundusz melioracji wodnych Według autorów opracowania, infrastruktura wodna potrzebuje stabilnego systemu finansowania. Funkcję tę, w oparciu o środki prywatne oraz z funduszy europejskich w ramach Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2021–2027 oraz dotacje celowe z budżetu państwa, mógłby spełniać fundusz melioracji wodnych pozostający w dyspozycji PGW Wody Polskie.
Ważną rolę w systemie gospodarowania wodami mają odgrywać również samorządy. Gminy lub powiaty powinny mieć możliwość zatwierdzania wysokości opłat zaproponowanych przez stowarzyszenie wodne, ale także możliwość finansowego wspierania ich w budowie oraz utrzymaniu wód i urządzeń melioracji wodnych, np. w postaci dotacji.
Jedną z propozycji autorów raportu umożliwiającą stworzenie systemu finansowania gospodarki wodnej jest również wprowadzenie ustawowego obowiązku opracowywania planu utrzymania urządzeń melioracyjnych i jego wdrażania. Zadania te, bezpośrednio związane z przeciwdziałaniem skutkom suszy, należałoby włączyć do podjętych przez PGW Wody Polskie planów ochrony przed suszą i rozwoju retencji wodnej.
Jak podkreśla Krzysztof Podhajski, prezes zarządu fundacji EFRWP, większość rekomendacji wynikających z raportu jest zbieżna z tymi zgłaszanymi przez rolników oraz samorządowców podczas spotkań organizowanych przez fundację pod hasłem „Woda dla rolnictwa”. Odbyły się one w województwach najbardziej zagrożonych suszą, czyli wielkopolskim, mazowieckim i łódzkim.
Wśród konkretnych postulatów rolników znalazło się między innymi skrócenie okresu przygotowawczego do budowy studni (obecnie około 2 lat), ulgi w opłatach za wodę dla rolników przeprowadzających inwestycje wodne, refundacja materiału siewnego na poplony i międzyplony dla poprawy struktur gleby oraz wsparcie w finansowaniu zadrzewień śródpolnych i przydrożnych oraz przywracaniu i tworzeniu naturalnych terenów podmokłych.
ms
