Kupiliśmy pole ze starą żwirownią. Pole ma powierzchnię 3,5 ha, w tym 0,5 ha żwirowni. Ile w ciągu roku mogę wybierać żwiru na potrzeby własne? Czy w ogóle mogę to robić? Jeśli nie, jaka kara mi grozi za korzystanie z wyrobiska? Kto może ją naliczyć?
Bycie właścicielem gruntu, na którym znajduje się kopalina, nie oznacza, że można ją swobodnie wydobywać. Istnieją następujące kategorie kopalin:
- objęte własnością górniczą – ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel kamienny i brunatny, sól kamienna, gips, których właścicielem jest Skarb Państwa;
- objęte prawem własności gruntowej – piasek, żwir, gliny, kamienie budowlane i drogowe, należące do właściciela nieruchomości.
Jednak i w tym drugim przypadku nie jest możliwe dowolne dysponowanie kopaliną. Co do zasady, kopaliny można wydobywać jedynie po uzyskaniu decyzji udzielającej koncesji na taką działalność. Od tej reguły jest jednak wyjątek.
Zgodnie z art. 4 ustawy z 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze, możliwe jest wydobywanie przez osobę fizyczną na potrzeby własne piasków i żwirów z nieruchomości stanowiących przedmiot jej prawa własności (użytkowania wieczystego), bez prawa rozporządzania wydobytą kopaliną, jeżeli jednocześnie wydobycie:
- będzie wykonywane bez użycia środków strzałowych (materiałów wybuchowych);
- nie będzie większe niż 10 m3 w roku kalendarzowym (limit wygasa, jeżeli nie został wykorzystany w danym roku);
- nie naruszy przeznaczenia nieruchomości
Ustawa nie zawiera definicji pojęcia potrzeb własnych. Istnienie tych potrzeb lub ich brak wymaga każdorazowej samodzielnej oceny.
Przeznaczenie nieruchomości może wynikać m.in. z ewidencji gruntów i budynków prowadzonej na podstawie przepisów ustawy z 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne. W ewidencji tej oznacza się bowiem grunty jako np. grunty rolne, leśne, wody itp.
Ten, kto zamierza podjąć wydobywanie żwiru lub piasku na własnej działce, jest obowiązany z 7-dniowym wyprzedzeniem na piśmie zawiadomić o tym starostę. Jednocześnie musi określić lokalizację zamierzonych robót oraz przewidywany czas ich wykonywania. Do zawiadomienia należy dołączyć dokument potwierdzający prawo własności nieruchomości (użytkowania wieczystego) oraz mapę orientacyjną lub ewidencyjną z zaznaczeniem lokalizacji zamierzonych robót.
Naruszenie wyżej określonych warunków powoduje, że traktuje się właściciela działki jak osobę wydobywającą kopaliny bez koncesji. W takiej sytuacji grozi odpowiedzialność finansowa, a także karna. Starosta jest uprawniony do nałożenia karnej opłaty w wysokości czterdziestokrotnej stawki opłaty eksploatacyjnej dla danego rodzaju kopaliny, pomnożonej przez ilość wydobytej bez zgody kopaliny. Zgodnie natomiast z art. 177 pkt 2 Prawa geologicznego i górniczego, kto wykonuje działalność w zakresie wydobywania kopalin ze złóż bez wymaganej koncesji, popełnia wykroczenie zagrożone karą aresztu lub grzywny, a jeśli spowoduje przy tym powstanie znacznej szkody w środowisku lub w mieniu – popełnia przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności do lat trzech.
