Zanim przejdziemy do odmian warto zaznaczyć, że niestety, jęczmień ozimy jako gatunek nadal jest za mało doceniany przez rolników. Jego areał uprawy to ok. 200 tys. ha i w wieloleciu praktycznie nie zmienia się, a racjonalnie mógłby zajmować w Polsce ok. 800 tys. ha. Dlaczego konkretnie tyle? Bo to mniej więcej areał zajmowany przez rzepak, dla którego jęczmień ozimy jest idealnym, wcześnie schodzącym z pola przedplonem. Warto dodać, że rośnie rynek odmian hybrydowych, które plonują o 1–1,5 t/ha wyżej od populacyjnych. Co trzeba wiedzieć, jeżeli planujemy „przesiadkę” z uprawy odmian populacyjnych jęczmienia ozimego na hybrydowe? Jakie są podstawowe różnice między tymi odmianami w jesiennej agrotechnice?
Termin i norma wysiewu
Różnic jest kilka. Oczywiście
najwyższe plony jęczmienia ozimego
uzyskamy na dobrych stanowiskach
z uregulowanym pH
gleby. Już na etapie rozważania
stanowiska pod jęczmień rysuje
się pierwsza różnica między odmianami
populacyjnymi a hybrydowymi.
Wg informacji hodowców,
zaletą hybryd jest, że mogą
być z powodzeniem uprawiane
na glebach lżejszych niż odmiany
populacyjne, pod warunkiem,
że nie są zakwaszone. Warto dodać,
że hybrydy są także średnio
zdrowsze niż odmiany populacyjne
i znacznie efektywniej wykorzystują
składniki pokarmowe,
zwłaszcza azot.
Słabą stroną jęczmienia jest zimotrwałość i jak w przypadku innych zbóż ozimych, kluczowy dla dobrego przezimowania roślin i zbudowania odpowiedniego potencjału plonowania jest termin i gęstość siewu. Termin siewu jęczmienia ozimego odmian populacyjnych zależy głównie od warunków klimatyczno-glebowych i doboru odmiany. Najlepiej wysiewać jęczmień ozimy odmian populacyjnych w terminie średnio wczesnym, tj.: 10–15 września – w rejonach wschodnich, 12–18 września – w rejonie centralnym, 16–20 września – w rejonach zachodnich.
W przypadku zdobywanej popularności hybrydowych odmian jęczmienia, za wczesny ich siew uznaje się termin od 10 do 15 września. Terminem normalnym (optymalnym) dla odmian hybrydowych jęczmienia ozimego jest termin od 16 do 25 września, zaś terminem opóźnionym jest siew od 26 września do 5 października. Jak widać, jęczmień hybrydowy z uwagi na jego cechy można siać nieco później niż odmiany populacyjne.
Dużą różnicę w agrotechnice odmian populacyjnych i hybrydowych widać w zaleceniach gęstości siewu. Odmiany populacyjne w terminie optymalnym należy wysiewać w ilości 300–350 ziaren na m kw. Odmiany hybrydowe wysiewamy w ilości prawie o połowę mniejszej. Te szczegóły dla odmian hybrydowych HYVIDO firmy Syngenta przedstawia Tabela. Dla odmiany SU Hylona firma Saaten Union przy wczesnych siewach zaleca zagęszczenie 150–170 ziaren/m kw, przy siewach w terminie optymalnym – 170–190 ziaren/m kw., a przy siewie późnym – 200–250 ziaren/ m kw. Ewentualną korektę pożądanej obsady 600–650 kłosów na m kw, jeśli jest za mała, zaleca się dokonać wczesną wiosną przez zwiększone nawożenie startowe azotem. Jeżeli obsada jest optymalna, ta wczesna dawka startowa azotu w odmianach hybrydowych nie powinna przekraczać 40 kg N/ha.
Precyzyjne nawożenie N Skoro jesteśmy przy azocie, to odmiany hybrydowe wykorzystują go bardziej efektywnie niż populacyjne. Jesienią tylko po słabych przedplonach zbożowych zaleca się dawkę 20 kg N/ ha. A wiosną przy normalnych warunkach pogodowych np. firma Syngenta zaleca rozbicie wiosennej dawki azotu na trzy części i aplikację pierwszej po ruszeniu wegetacji, drugiej na początku strzelania w źdźbło, trzeciej na początku fazy ukazywania się liścia flagowego. Na polach, gdzie występują susze, pierwsza dawka azotu powinna być zastosowana w pełni krzewienia, a druga i ostatnia, gdy drugie kolanko znajduje się 2 cm nad pierwszym. Całkowite zapotrzebowanie odmian jęczmienia hybrydowego firma radzi wyliczać mnożąc spodziewany plon razy 2,2. Przykładowo, dla plonu 90 q/ha (x2,2) będzie to 198 kg N/ha. Od tak wyliczonego zapotrzebowania trzeba odjąć azot z mineralizacji dostępny w glebie, która to ilość zależy od przedplonu, klasy gleby i przebiegu warunków pogodowych i waha się od 25 do nawet 80 kg N/ha.
Pamiętajmy, że decydująca o plonowaniu jęczmienia ozimego jest jesień, a kluczowym elementem technologii jest jesienna ochrona insektycydowa. Mszyce, wektory żółtej karłowatości jęczmienia, trzeba mieć bezwzględnie pod kontrolą. W ostatnich sezonach lokalnie potrzebne były nawet dwa jesienne zabiegi insektycydowe. W jęczmieniu nasila się jeszcze jeden problem, o którym piszemy na stronie 18 – pałecznica zbóż i traw. Na szczęście są zaprawy ograniczające sprawców choroby.
Odmiany hybrydowe
Odmiany hybrydowe jęczmienia
ozimego wymagają większego
reżimu technologicznego niż
populacyjne. Pamiętajmy, aby nie
przesadzić z gęstością siewu i nawożeniem
azotowym. Na szczęście
hodowcy zaopatrują każdą
odmianę w „instrukcję obsługi”.
Są między nimi drobne różnice,
a wynikają m.in. z typu kształtowania
potencjału plonowania. To
typ „jednokłosowy” albo „gęstego
łanu”. Te szczegółowe informacje
otrzymamy oczywiście przy
zakupie materiału siewnego.
Przejdźmy do krótkiej charakterystyki
dostępnych odmian jęczmienia
hybrydowego:
- Wootan to odmiana w typie jednokłosowym, która wyznaczyła w 2015 r. nowy wysoki standard w plonowaniu jęczmienia. Ten trójliniowy mieszaniec miał najwyższe wyniki plonowania we wszystkich trzech latach badań rejestracyjnych w Niemczech na obu poziomach intensywności uprawy. To odmiana o stabilnych źdźbłach, mało podatna na wyleganie, z wysoką liczbą ziaren w kłosie i doskonałą wagą hektolitra.
- Mercurioo jest typem o gęstym łanie. Posiada zdolność do wytwarzania większej liczby kłosów na metrze kwadratowym w porównaniu do odmiany w typie jednokłosowym. Jest to tzw. cecha kompensacji strat w ilości kłosów, jakie powstały w trudnych warunkach, np. w trakcie zimy czy też w przypadku braku wystarczającej ilości składników pokarmowych w glebie – reakcja rośliny na sytuację stresową.
- Toreroo, również typ o gęstym łanie i zeszłoroczna nowość. Jest mieszańcem plonującym stabilnie i wiernie w latach i równych lokalizacjach. Łączy w sobie niewielką podatność na plamistość siatkową i rdzę jęczmienia ze zwiększoną odpornością na wyleganie oraz stabilnością źdźbeł i dokłosia. Na tle innych hybryd wyróżnia się masą 1000 ziaren.
- SY Baracooda to mieszaniec tzw. trzeciej generacji w typie jednokłosowym, wyznaczający nowy standard plonowania wśród odmian hybrydowych jęczmienia ozimego. Ma dużą masę tysiąca zieren i hektolitra. Cechuje się dużą odpornością na choroby, dobrą zimotrwałością i zdolnością do regeneracji po zimie.
- SY Galileoo to typ o gęstym łanie i nowość, która będzie dostępna od zbliżającej się jesieni. Jaki postęp wnosi? Odmiana SY Galileo dała najwyższe plony w doświadczeniach rejestracyjnych w Niemczech na obu poziomach agrotechniki. Wśród odmian hybrydowych jęczmienia wyróżnia się zimotrwałością, dobrą odpornością na choroby oraz jakością ziarna.
- SU Hylona to pierwsza odmiana hybrydowego jęczmienia firmy Saaten-Union. Hodowca podkreśla zimotrwałość odmiany SU Hylona (szacowana przez COBORU na 5,5), bardzo wysoką zdrowotność na choroby (średni wynik wg. wyników COBORU 7,75) oraz przydatność do opóźnionego terminu siewu (szczególnie ważna cecha przy jęczmieniu ozimym). W kolejce do komercjalizacji czekają kolejne hybrydy hodowcy, m.in. Hedy.
