1 września 1939 roku atakiem wojsk III Rzeszy na Polskę rozpoczął się największy konflikt zbrojny w historii. Rzeczywista liczba strat wojennych, które ponieśliśmy podczas drugiej wojny światowej, jest trudna do oszacowania. Jednym z elementów terroru stosowanego względem polskiej ludności na okupowanych przez Niemców ziemiach były pacyfikacje miejscowości, szczególnie wsi. Już jesienią 1939 roku na obszarze ziem wcielonych do III Rzeszy Niemcy rozpoczęli wysiedlania Polaków do Generalnego Gubernatorstwa. W opróżnionych gospodarstwach rolnych osiedlani byli Niemcy. Nie było rzadkością, że poprzez komasację kilku gospodarstw tworzono jedno większe dla niemieckiego kolonisty. Do lutego 1942 roku władze niemieckie skonfiskowały blisko 900 tys. gospodarstw o łącznej powierzchni 9,2 mln ha. Od 1941 roku wysiedlenia zaczęto przeprowadzać również na obszarze Generalnego Gubernatorstwa. Najtragiczniejszy przebieg miały na obszarze Zamojszczyzny.
Eksploatacja gospodarcza polskiej wsi przez Niemców polegała również na wykorzystaniu siły roboczej. Ludność wiejska była masowo zatrudniana w przedsiębiorstwach działających na rzecz gospodarki niemieckiej na ziemiach okupowanych oraz wywożona na roboty przymusowe w głąb Rzeszy. Źródła historyczne podają, że spośród przeszło 3 mln polskich robotników przymusowych ludność wiejska stanowiła około 75–80%.
W celu obrony wsi polskiej przed terrorem niemieckim i eksploatacją gospodarczą na terenie Generalnego Gubernatorstwa i w Wielkopolsce powstały Bataliony Chłopskie. Po Armii Krajowej była to największa formacja zbrojna – liczyła około 170 tys. osób. Bataliony składały się z około 300 oddziałów specjalnych prowadzących akcje sabotażowe i bojowe. Przeciwdziałając rabunkowej gospodarce wroga, organizowały liczne akcje dywersyjne: palenie tartaków i składów drewna, unieruchamianie gorzelni i mleczarń, niszczenie magazynów, akt kontyngentowych i kartotek w arbeitsamtach (urzędach pracy) i gminach czy rozpraszanie spędów bydła. Specjalizowały się także w odbijaniu więźniów politycznych i chłopów wziętych na roboty do Niemiec, dokonywaniu wypadów na majątki pod zarządem niemieckim, karaniu urzędników zbyt gorliwie wypełniających obowiązki oraz likwidowaniu band rabunkowych i konfidentów.
Żołnierze Batalionów Chłopskich dokonali ponad 3 tys. różnego rodzaju akcji bojowych. Stoczyli około 900 bitew i potyczek, przeprowadzili ponad 200 akcji, atakując transport wroga, oraz około 800 akcji przeciw aparatowi administracyjno-politycznemu.
Do najważniejszych akcji należą walki w obronie pacyfikowanej Zamojszczyzny w latach 1942– 1943, zwłaszcza bitwy pod Wojdą i Zaborecznem, walki w obronie tzw. Republiki Pińczowskiej i zatopienie statku Tannenberg. Bataliony przyczyniły się również do wysadzenia pociągu amunicyjnego pod Gołębiem, rozbicia więzień w Krasnymstawie, Radomsku, Siedlcach i Pińczowie. Brały też udział w walkach na przyczółku baranowsko-sandomierskim.
Magdalena Szymańska
