Jeżeli w stadzie obserwujemy zwiększoną ilość przypadków występowania mastitis, a pod względem higieny utrzymania i doju zwierząt wszystko okazuje się być w jak najlepszym porządku, to warto poddać analizie poprawność żywienia krów.
Najbardziej sprzyjający powstawaniu mastitis jest ujemny bilans energii, który poprzez ograniczenie pobrania paszy obniża odporność zwierząt. Potwierdzono, że ujemny bilans energii w okresie okołoporodowym wiąże się z podwyższonym poziomem ciał ketonowych we krwi, co prowadzi do subklinicznej (lub też klinicznej) ketozy, a konsekwencją tego schorzenia są infekcje gruczołu mlekowego. A zatem, racjonalne żywienie krów w okresie zasuszenia to niezbędny warunek, aby po wycieleniu utrata apetytu była jak najmniejsza, a pobranie paszy jak największe. Małe pobranie paszy oznacza bowiem zmniejszoną odporność krów, a więc mniejsze zdolności wymienia do zwalczania pojawiających się infekcji.
Zbyt intensywne żywienie krów w końcu poprzedniej laktacji i w okresie zasuszenia to najczęściej popełniany błąd żywieniowy. Krowy zbyt tłuste mają trudności z pobieraniem paszy w okresie okołoporodowym i aby pokryć zapotrzebowanie na energię uwalniają rezerwy tłuszczowe ciała. Ilość uwalnianych kwasów tłuszczowych przewyższa możliwości ich przetworzenia w wątrobie, co prowadzi do jej otłuszczenia. Zbyt tłusta wątroba produkująca ciała ketonowe, nie może brać udziału w budowaniu odporności krowy w okresie okołoporodowym. Słaby apetyt tłustej krowy powoduje, że nie zjada ona w dawce pokarmowej wystarczającej ilości witamin i składników mineralnych i w takim przypadku podawanie otłuszczonemu zwierzęciu zwiększonych ilości dodatków mineralno -witaminowych jest bardzo mało skuteczne.
Czynnikiem sprzyjającym stanom zapalnym wymienia jest także skarmianie nadmiernej ilości białka podatnego na zbyt szybki rozkład w żwaczu. Nadmiar amoniaku powstającego w żwaczu obciąża wątrobę, co pogarsza odporność organizmu krowy.
Na funkcjonowanie układu odpornościowego bezpośredni wpływ mają niektóre składniki mineralne oraz witaminy, stąd też ich ogromna rola w profilaktyce mastitis. Szczególna rola przypada tutaj witaminie E, w dawce pokarmowej dla krów w okresie zasuszenia. Podawanie witaminy E w dawkach powyżej 1000 j.m./ dzień dla krów zasuszonych i 500 j.m. dla krów w laktacji, wraz z dodatkiem selenu (dodatkowo 01–03 mg Se/kg SM) znacznie zmniejsza ryzyko zapalenia wymienia. W niektórych wypadkach, zapobiegawczo zalecane jest także podawanie krowom nieco większej ilości cynku, który jest składnikiem keratyny wyściełającej kanał strzykowy, stanowiącej barierę dla bakterii mogących wnikać do wymienia.
Beata Dąbrowska
