Zapach paszy jest istotnym czynnikiem regulującym możliwości jej pobrania przez zwierzęta. Aby zwiększyć zainteresowanie prosiąt paszą i zachęcić je do zjedzenia większych jej ilości, stosuje się dodatek preparatów poprawiających smak i zapach karmy. Do najczęściej stosowanych dodatków aromatyczno-smakowych należą wanilia oraz kwasy organiczne, takie jak: cytrynowy, jabłkowy, octowy i winowy. Wanilia w przemyśle paszowym jest stosowana głównie w postaci koncentratu zapachowego dodawanego do mieszanek, który bardzo dobrze miesza się z innymi łagodnymi aromatami i smakami.
Najnowsze badania pokazują, że aromat malinowy wzbudza zainteresowanie prosiąt i zachęca je do jedzenia paszy, gdyż uwielbiają one słodki smak. Przyjemny zapach paszy zachęca zwierzęta do pobrania większej ilości mieszanki, gdyż podrażnia ich receptory smakowe i węchowe, wpływając na zwiększenie wydzielania śliny i soków trawiennych. Oczywiście ważna jest nie tylko sama pasza, ale także środowisko, w jakim przebywają zwierzęta, oraz dostęp do wody.
Krytyczne odsadzenie
Do zwiększenia ilości zjadanej
paszy przyczyniają się różnego
typu preparaty aromatyczno-smakowe.
Najczęściej stosowanymi
dodatkami są produkty naturalne
i sztuczne aromaty o smaku i zapachu:
waniliowym, malinowym,
truskawkowym, poziomkowym,
jabłkowym, wiśniowym, migdałowym
lub owoców cytrusowych.
Ponieważ lotne substancje smakowe
zawarte w tych dodatkach decydują
o właściwościach zapachowych
pasz, przyczyniają się także
do poprawy komfortu przebywających
w chlewni zwierząt i ludzi.
Przejście z paszy płynnej na stałą przy odsadzeniu jest stresujące, dlatego często obserwuje się zmniejszenie pobrania paszy spowodowane zmianami metabolicznymi wywołanymi przez stres. Może to wywołać zaburzenia pokarmowe oraz doprowadzić do skrócenia kosmków jelitowych i w efekcie do wystąpienia biegunek. Dodawanie do mieszanek paszowych tłuszczów, syntetycznych aminokwasów, składników mineralnych, witamin i innych komponentów dodatkowo zmienia smak paszy na niekorzystny. Może to pogarszać jej pobranie. Świnie są bardzo wrażliwe na zmianę paszy nie tylko podczas przejścia z mleka matki na prestarter, ale tym bardziej na jeszcze mniej smakowitą paszę typu starter.
Stosowanie dodatków aromatycznych ułatwia zwierzętom akceptację nowej mieszanki. Jest to szczególnie istotne w okresie odchowu prosiąt, ponieważ dodatki aromatyczne zwiększają zainteresowanie młodych świń paszą stałą. Wskazane jest, aby pobudzić ciekawość prosiąt, zwiększyć ich zainteresowanie karmą i zachęcić je do jej wypróbowania, co spowoduje dalsze pobieranie mieszanki. Prosięta wykazują zainteresowanie paszami słodkimi, dlatego udział cukrów poprawia smakowitość i wyjadanie paszy, jednak zbyt wczesne podawanie sacharozy może wywołać gwałtowną fermentację oraz spowodować uszkodzenie jelit. Na smakowitość mieszanek dla prosiąt korzystnie oddziałuje dodatek tłuszczu oraz mleka odtłuszczonego w proszku i innych preparatów mlekozastępczych.
Badania nad preferencjami smakowymi u prosiąt wykazały, że w okresie do odsadzenia wykazują one zainteresowanie takimi smakami, jak: mleczny, cytrynowy, limonkowy, pomarańczowy, jabłkowy, waniliowy, śmietankowy, miętowy, truskawkowy, malinowy, kokosowy, czekoladowy i klonowy. Po odsadzeniu natomiast preferują smak owoców leśnych, truskawkowy, wiśniowo-miodowy, malinowy, truflowy, klonowy i pomarańczowy.
Wzbudzić zaciekawienie
Aby określić preferencje smakowe
świń, stosuje się różnego rodzaju
testy. Pierwszy polega na
wyborze paszy. Grupie zwierząt
podaje się jednocześnie dwie pasze
i określa procentowo ich udział
w pobraniu przez całą grupę. Pasza,
która stanowi większy udział
w spożyciu, jest przez zwierzęta
chętniej jedzona, a zatem smaczniejsza.
Drugi test przeprowadza się bez możliwości wyboru paszy. Grupom świń w jednakowych warunkach podaje się mieszanki – każdej inną, określa ich pobranie i porównuje ze sobą.
Trzeci typ badania dotyczy preferencji i wydajności, w którym określa się nie tylko pobranie paszy, ale także jej wykorzystanie na kilogram przyrostu masy ciała.
W Chinach przeprowadzono trzy badania na prosiętach odsadzonych w celu porównania ich zachowania w przypadku podawania paszy o smaku malinowym oraz tradycyjnie stosowanej i popularniejszej mieszanki o aromacie mlecznym. Produkty są bardzo często aromatyzowane mlekiem lochy. Ten zapach zachęca prosięta do szybkiego i bezstresowego pobierania paszy, gdyż kojarzy im się z mlekiem matki. W obu rodzajach paszy dawka aromatu wynosiła 300 g na tonę. W pierwszej fazie oceniono zainteresowanie prosiąt obydwoma smakami, w drugiej i trzeciej zbadano wyniki dotyczące pobrania paszy i jej wykorzystania na kilogram przyrostu.
Pierwsza próba trwała 4 dni, podczas których liczbę kontaktów prosiąt z każdą karmą liczono co 5 minut przez 20 minut. Wyniki pokazały, że prosięta znacznie częściej wybierały karmę o smaku malinowym niż tę o smaku mlecznym. Kontakt z paszą o zapachu malinowym był coraz częstszy każdego następnego dnia. Zachowanie prosiąt było stymulowane przez smak malin, przy czym były one coraz bardziej zaciekawione dzięki temu, że zapach malinowy łatwiej rozprzestrzenia się w powietrzu, wzbudzając najpierw zainteresowanie zwierząt.
Smak malinowy poprawia pobranie paszy, które wzrastało przez cały czas trwania doświadczenia. Przez 14 dni mierzono średnie dzienne przyrosty masy ciała prosiąt oraz obliczono współczynnik wykorzystania paszy. Znacznie większe pobranie paszy o smaku malinowym przełożyło się na wyższe dzienne przyrosty masy ciała i znacznie wyższą końcową masę ciała w porównaniu ze zwierzętami karmionymi mieszanką aromatyzowaną dodatkiem mlecznym. Dotyczyło to zarówno badania, w którym prosięta przez 7 dni miały możliwość wyboru, czy chcą jeść paszę z aromatem mlecznym, czy z aromatem malinowym, jak i doświadczenia, w którym narzucono im rodzaj paszy przez 14 dni.
Same wybierają malinowy
Jak wyjaśniają eksperci, aromaty
z bardziej lotnymi cząsteczkami
mogą być dobrym bodźcem do zachęcania
prosiąt do zainteresowania
się paszą stałą. Smak malinowy
poprawia pobranie paszy w porównaniu
z paszą o smaku mlecznym
zarówno w próbach dających
wybór prosiętom, jak i narzucających
im rodzaj paszy. Większe pobranie
paszy o smaku malinowym
skutkuje lepszą wydajnością zwierząt,
większym przyrostem masy
ciała oraz wyższą końcową masą
ciała prosiąt.
Dzięki zastosowaniu dodatków aromatyczno-smakowych można zwiększyć smakowitość paszy i ukryć ewentualne zmiany jej składu wynikające z użycia surowców o gorszych parametrach smakowych, takich jak chociażby śruta rzepakowa, która przeznaczona jest dla starszych świń. Zapobiega to obniżeniu pobrania nowej paszy, co mogłoby przyczynić się do strat ekonomicznych wynikających z zahamowania tempa wzrostu tuczników.
Również stosowanie zbóż czy śruty sojowej w postaci ekstrudowanej znacznie poprawia smak i zapach paszy, dlatego zalecane jest stosowanie tego zabiegu technologicznego zwłaszcza w przypadku mieszanek dla prosiąt. Na pobranie paszy przez świnie wpływa także zmiana pomieszczeń, tworzenie nowych grup oraz środowisko, w którym zwierzęta przebywają. Im stabilniejsze i spokojniejsze grupy, tym zróżnicowanie masy ciała mniejsze, a pobranie paszy większe. Pierwszym krokiem zapobiegającym spadkowi zainteresowania zwierząt karmą powinna być sprawna i wydajna wentylacja. Zarówno bowiem wysoka temperatura, jak i nadmiar szkodliwych gazów powodują obniżenie pobrania paszy przez świnie i pogarszają przyrosty dzienne.
Dominika Stancelewska
