Rolnictwo ekologiczne ma być kluczowe w spełnieniu ambitnych wymogów Europejskiego Zielonego Ładu w sektorze rolnym oraz celów wyznaczonych w przyjętych w maju br. strategiach: „Od pola do stołu” i na rzecz bioróżnorodności. Do 2030 r. ma być na nie przeznaczonych 25% gruntów rolnych.
Unijny Plan działania na rzecz rolnictwa ekologicznego miał wstępnie obowiązywać od stycznia przyszłego roku. W wyniku kryzysu związanego z koronawirusem prace nad nowym prawodawstwem zwolniły. Ponieważ większość aktów wtórnych zostałaby przyjęta pod koniec 2020 r., bardzo trudno byłoby rozpocząć stosowanie zupełnie nowej regulacji kilka tygodni lub dni po publikacji ostatnich aktów wykonawczych i delegowanych. Aby zapewnić płynne przejście między obecnym a przyszłym prawodawstwem oraz umożliwić przemysłowi i państwom członkowskim osiągnięcie pełnej gotowości do wdrożenia nowych przepisów, Komisja Europejska zaproponowała odroczenie wejścia w życie nowych przepisów o rok, tj. do 1 stycznia 2022 r. Wnioskowały o to również państwa członkowskie, Parlament Europejski oraz państwa trzecie.
Plan działania na rzecz rolnictwa ekologicznego ma się koncentrować na trzech filarach:
- pobudzaniu popytu na produkty ekologiczne przy jednoczesnym zachowaniu zaufania konsumentów,
- zachęcaniu do zwiększenia obszaru wykorzystywanego na potrzeby rolnictwa ekologicznego w UE,
- zwiększaniu roli produkcji ekologicznej w walce ze zmianą klimatu i utratą różnorodności biologicznej, w tym dzięki zrównoważonemu zarządzaniu zasobami.
Aby stymulować popyt, polityka promocji produktów rolno-spożywczych UE będzie kluczowym narzędziem promocji produktów ekologicznych na rynku wewnętrznym, a także w krajach trzecich. Ponadto podjęte zostaną inne środki, takie jak ekologiczne zamówienia publiczne i zamówienia instytucjonalne. Jeśli chodzi o wspieranie rolnictwa ekologicznego, nowa WPR oferuje państwom członkowskim możliwość wspierania zarówno przejścia na rolnictwo ekologiczne, jak i ich utrzymania.
Bieżące przepisy dotyczące produktów ekologicznych przejdą gruntowny przegląd. W nowym rozporządzeniu przewiduje się uproszczenie przepisów dotyczących produkcji i jednocześnie wzmocnienie systemu kontroli dzięki surowszym środkom zabezpieczającym i ściślejszym kontrolom w całym łańcuchu dostaw. Planuje się objęcie przepisami ekologicznymi szerszej listy produktów (np. sól, korek, wosk pszczeli, herbata paragwajska yerba mate, liście winorośli, serce palmowe) oraz wprowadzenie dodatkowych przepisów (w odniesieniu do produkcji mięsa, np. jeleniowatych, królików i drobiu).
Komisja rozważa ułatwienie certyfikacji małym gospodarstwom rolnym dzięki nowemu systemowi certyfikacji grupowej oraz stosowanie bardziej jednolitego podejścia do obniżania ryzyka przypadkowego zanieczyszczenia pestycydami. Producenci z państw trzecich, którzy będą chcieli sprzedawać produkty ekologiczne wewnątrz Unii, będą musieli przestrzegać tych samych przepisów, które obowiązują unijnych producentów.
W 2021 r. w ramach polityki promocji Komisja planuje przeznaczyć na rolnictwo ekologiczne specjalny budżet w wysokości 40 mln euro. Środki te zostaną spożytkowane na współfinansowanie działań promocyjnych i kampanii informacyjnych na temat sektora produkcji ekologicznej w UE, zwiększenie świadomości na temat jego jakości oraz pobudzanie popytu.
Do 27 listopada Komisja Europejska przez stronę internetową prowadzi konsultacje nowego Planu działania na rzecz rolnictwa ekologicznego. Po ogłoszeniu wymogów związanych z Europejskim Zielonym Ładem pojawiło się wiele wątpliwości: czy przeznaczenie jednej czwartej użytków rolnych pod uprawy ekologiczne nie doprowadzi do spadku konkurencyjności europejskiego rolnictwa? Czy nie spowoduje to wzrostu cen żywności? Czy nie zaleje nas tania żywność z importu? Wszystko będzie zależało od tego, jakie Unia oraz poszczególne państwa członkowskie będą miały pomysły na wprowadzenie w życie nowych strategii.
W Polsce przeważają mniejsze gospodarstwa rolne, większość z nich nigdy nie będzie towarowa. Może przestawienie się na produkcję ekologiczną pozwoli im przetrwać. Aby tak się jednak stało, trzeba stworzyć im sieć sprzedaży, bo jeśli te produkty będą dystrybuowane przez sieci handlowe, marna szansa na to, by rolnicy godziwie na tym zarobili.
Magdalena Szymańska
