Koszty paszy w produkcji trzody chlewnej mają największy udział, bo nawet 70–75%. Wskaźnikiem wykorzystania paszy (FCR) jest jej zużycie na wyprodukowanie kilograma żywca. Na wartość tego wskaźnika wpływa bardzo wiele czynników, a jednym z nich są straty paszy na różnych etapach produkcji związane z zarządzaniem czy wytwarzaniem mieszanek paszowych. Zdarza się, że marnujemy nawet 20% paszy.
Znany skład surowców
Tańsza pasza nie zawsze oznacza mieszankę dobrze zbilansowaną. Również w przypadku wytwarzania mieszanek paszowych w gospodarstwie trudno jest osiągnąć optymalne zbilansowanie energii i składników pokarmowych, gdyż często nie poddaje się analizie chemicznej surowców paszowych użytych do sporządzenia paszy. Wówczas, wytwarzając mieszanki, popełniamy błędy w dozowaniu surowców, a co za tym idzie – żywimy świnie na nieodpowiednim poziomie, co na pewno wpłynie na zwiększenie zużycia paszy.
Bardzo istotne jest, aby skład mieszanki był ściśle dostosowany do grupy technologicznej świń oraz genetyki zwierząt. Niewłaściwy stosunek energii do aminokwasów, poziomu lizyny do pozostałych egzogennych aminokwasów czy też niezgodny z normami udział składników mineralnych i witamin może znacząco wpłynąć na pogorszenie wykorzystania paszy przez zwierzęta. Przy bilansowaniu mieszanek należy także zwracać uwagę na współczynniki strawności jelitowej białka oraz aminokwasów, a nie na ich ogólną zawartość. To strawność składników pokarmowych zdecyduje o tym, jaka ilość zostanie wchłonięta i wykorzystana przez organizm, a jaka wydalona. Tym bardziej że poszczególne składniki mają różną strawność w zależności od surowca. Więcej strawnego białka dostarczy mączka rybna niż poekstrakcyjna śruta sojowa.
Wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia mikrobiologiczne także pogorszą wykorzystanie paszy. Obecność bakterii chorobotwórczych, grzybów czy mikotoksyn może wpłynąć na obniżenie odporności zwierząt, występowanie zatruć lub schorzeń, co zawsze wiąże się ze zwiększonym zużyciem paszy na kilogram przyrostu.
Wielkość ziaren wpływa na strawność
Na właściwe wykorzystanie mieszanek paszowych wpływa stopień rozdrobnienia materiałów paszowych (śrutowanie). Składniki pokarmowe zawarte w nierozdrobnionych ziarnach zbóż nie są wykorzystywane przez świnie, co wiąże się z dużo gorszym wykorzystaniem paszy. Najlepszą strawność paszy uzyskuje się przy rozdrobnieniu ziarna do wielkości 0,4–0,6 mm. Strawność białka nie spada wówczas poniżej 78% i niewiele ustępuje strawności mieszanek granulowanych. Gdy wielkość przekracza 0,6 mm, strawność białka może spaść nawet do 70% i zwiększy się ilość paszy potrzebnej w tuczu. Ma to znaczenie przy produkcji mieszanek w gospodarstwie, gdyż w mieszalniach pasz stosowany jest proces kondycjonowania, który niweluje pogorszenie strawności wynikające z niewystarczającego rozdrobnienia paszy.
Największe oszczędności można uzyskać przy prawidłowym rozdrobnieniu pasz dla tuczników, gdyż tej paszy zużywamy najwięcej. W przypadku zmniejszenia wielkości cząsteczek z 1 mm do 0,4 mm zużycie paszy na 1 kg przyrostu zmniejsza się o 5%. Niepożądana jest także mieszanka zawierająca zbyt drobno ześrutowane zboże, gdyż może zawieszać się w zbiornikach na paszę i automatach paszowych, co wpływa na jej dostępność dla świń. Taka pasza ma jeszcze jedną negatywną cechę – zwiększa zapylenie powietrza w chlewni, co źle wpływa na układ oddechowy i zdrowie świń.
Nieszczelne urządzenia
Kwestia rozdrobnienia paszy jest istotna także w kontekście wrzodów żołądka. Problemy takie częściej występują przy paszy zbyt rozdrobnionej, na przykład przy dodawaniu do mieszanki mąki kupionej jako odpad w młynie. Przy problemach z wrzodami żołądka prawidłowa wielkość cząsteczek paszy to 0,6–0,7 mm. Także gotowa pasza w formie granulatu, która po rozpadzie w żołądku ma zbyt drobną strukturę, może prowadzić do zwiększonej śmiertelności z powodu wrzodów żołądka. Upadki mogą sięgać nawet 10%.
Ilość pobieranej przez świnie paszy zależy w dużej mierze od jej smakowitości. Mieszanka nie będzie wystarczająco chętnie pobierana przez zwierzęta, jeśli są w niej surowce zawierające substancje gorzkie czy antyżywieniowe, pogarszające smak. Doprowadzi to do obniżenia przyrostów dziennych i zwiększenia wskaźnika wykorzystania paszy.
Ważnym zagadnieniem jest okresowe czyszczenie silosów i magazynów paszowych, a także dezynsekcja i kontrola gryzoni. Dorosły szczur zjada w ciągu roku 7,5–12,5 kg pożywienia, więc te zwierzęta także przyczyniają się do strat paszy. Ponadto gryzonie mogą doprowadzać do uszkodzenia urządzeń wykorzystywanych do magazynowania oraz zadawania surowców i mieszanek. Nieszczelne silosy czy przenośniki paszowe mogą być również źródłem strat paszy.
Dominika Stancelewska
