Najczęściej hipokalcemia jest wynikiem błędów w żywieniu mineralnym, zwłaszcza w okresie zasuszenia i na początku laktacji. Z licznych badań wynika, że zagrożenie hipokalcemią występuje najczęściej w pierwszej dobie po wycieleniu. Jak wynika z wielu badań w tym zakresie, wypas krów na pastwiskach skutkuje bardziej alkaliczną krwią, co stwarza niekorzystne warunki dla dostępności Ca w ciele i zwiększa występowanie gorączki mlecznej. Z kolei skarmianie sianem i ograniczenie dostępu do paszy zielonej wywołuje kwasicę, która sprzyja mobilizacji Ca z kości. Bardziej narażone są krowy otłuszczone. Najniższy poziom wapnia jest notowany w pierwszej dobie po porodzie. Jeżeli jest niższy niż 1,4 mmol/ dcm3 – mamy do czynienia z postacią kliniczną, a w przypadku 1,4–2,0 mmol/dcm3 z postacią subkliniczną. Prawidłowy poziom Ca powyżej siódmego dnia laktacji wynosi 2–2,5 mmol/dcm3 . Badania wykazały, że hipokalcemia w znacznym stopniu obniża odporność krów oraz umożliwia wnikanie patogenów do organizmów. Obniżenie poziomu Ca we krwi ogranicza pobranie suchej masy.
Postać kliniczna hipokalcemii może wywoływać porażenie poporodowe w 5–10% procentach krów i najczęściej powstaje po kilku godzinach lub dniach po porodzie:
Objawami są:
- drżenie mięśni i zanik przeżuwania,
- chwiejny chód,
- senność i ociężałość oraz utrata apetytu,
- kładzenie się na boku i wyginanie szyi na kształt litery S,
- zatrzymanie produkcji mleka i oddawanie kału i moczu „pod siebie”.
Choroba najczęściej dotyczy starszych krów, u których zdolność mobilizacji rezerw wapnia jest mniejsza niż u pierwiastek. Za uwalnianie Ca z kości odpowiada parathormon (PTH), który produkowany jest przez przytarczyce. Najważniejszymi przyczynami hipokalcemii są: nadmiar potasu przy niedobrze magnezu oraz wysokie pH krwi na 3 tygodnie przed wycieleniem. W praktyce najskuteczniejszym sposobem walki z hipokalcemią jest używanie siarczanu magnezu. Stężenie rozpuszczalnego magnezu w żwaczu zależy od koncentracji tego pierwiastka w dawce pokarmowej. Jego wchłanianie maleje wraz ze wzrostem pH żwacza oraz zawartością potasu w dawce. Jeżeli poziom siarczanu magnezu jest zbyt niski, należy wprowadzić sole anionowe (gorzkie), w składzie których oprócz siarczanu magnezu jest chlorek wapnia. Wówczas równowaga anionowo-kationowa (DCAD) w dawce powinna wynosić – 100 mEq/ w 1 kg s.m. Skuteczną profilaktyką hipokalcemii w zasuszeniu jest również ograniczenie koncentracji Ca poniżej 0,35% s.m. W przypadku sodu zalecana zawartość wynosi 0,12–0,15% s.m., a fosforu 0,3–0,6% s.m. Wypas na pastwiskach skutkuje bardziej alkaliczną krwią, co stwarza niekorzystne warunki dla dostępności Ca w ciele i zwiększa występowanie gorączki mlecznej. Z kolei skarmienie sianem i ograniczenie dostępu do paszy zielonej wywołuje kwasicę, która sprzyja mobilizacji Ca z kości. Bardziej narażone są krowy tłuste. Gorzej karmione krowy zapadają na gorączkę mleczną na kilka dni przed wycieleniem. Chore krowy nie powinny przebywać na pastwisku, szczególnie w zimną i deszczową pogodę.
Prof. dr hab. Adam Traczykowski
mgr Agata Zawiślak
