Substancje śluzowe siemienia lnianego działają osłaniająco i przeciwzapalnie w chorobach przewodu pokarmowego, wrzodach żołądka i dwunastnicy. Lignany roślinne występujące w siemieniu lnianym mogą być w organizmie człowieka przetwarzane w lignany pochodzenia zwierzęcego. Z tego powodu siemię lniane zaleca się jako źródło lignanów w diecie antynowotworowej.

Nasiona lnu

oleistego zawierają ok. 43% tłuszczu, 23% białka ogólnego, 22% węglowodanów, 8% włóknika, 3% popiołu i ok. 10% wody. Na szczególną uwagę zasługują kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 i omega-6, aminokwasy egzogenne, śluzy i wspomniane już związki zwane lignanami. Nasiona lnu dodawane do pieczywa przedłużają jego świeżość i zwiększają wartość odżywczą. Można je również dodawać do serów, jogurtów itp.
Olej lniany w odróżnieniu od innych olejów dostępnych na rynku wyróżnia się największą zawartością kwasów omega-3 oraz bardzo wysoką zawartością kwasów nienasyconych. Z uwagi na aktualny stan wiedzy o chorobach cywilizacyjnych i sposobach ich zapobiegania, coraz większe zastosowanie mają przetwory z nasion lnu, a szczególnie diety z kwasami omega-3 w postaci tłoczonego na zimno wysokolinolenowego oleju siemienia lnianego.
Śruta poekstrakcyjna jest doskonałym dodatkiem wysokobiałkowym (36%) do produkcji wartościowych pasz treściwych – szczególnie dla młodych zwierząt. Skład aminokwasów tej śruty jest bowiem zbliżony do udziału aminokwasów występujących w krowim mleku.

Uprawa lnu oleistego

może być realizowana na terenie całego kraju. Z uwagi na dobrze rozwinięty system korzeniowy, głęboko wnikający do gleby, lepiej znosi okresowe niedobory wody od lnu włóknistego. Z tego powodu można go uprawiać również w regionach kraju o małych ilościach opadów atmosferycznych (< 550 mm). Do uprawy lnu oleistego przydatne są głównie gleby kompleksu pszennego dobrego i żytniego bardzo dobrego (kl. III–IV). Natomiast gleby bardzo ciężkie, zlewne oraz lekkie, zalegające na piasku, nie nadają się pod uprawę tej rośliny.
Len oleisty jest wdzięczny za dobre stanowisko, np. po burakach i roślinach strączkowych a nawet po zbożach jarych. Na tym samym polu ze względów sanitarnych nie powinien być uprawiany częściej niż co 5–6 lat. Uprawę roli pod len oleisty rozpoczyna się orką jesienną wykonaną na średnią głębokość. Wiosną tylko włóka i brony a wyjątkowo na glebach zlewnych, kultywator. Zatrzymywanie zimowej wilgoci w glebie jest cennym zabiegiem dla dobrego wzrostu i rozwoju lnu.

Wybierając stanowisko

pod uprawę lnu oleistego glebę trzeba zbadać oznaczając jej pH, zawartość przyswajalnych składników pokarmowych, a przede wszystkim metali ciężkich takich jak kadm, miedź, ołów i arsen. Szczególnie na glebach kwaśnych mogą występować nadmierne ilości metali i wówczas należy zrezygnować z uprawy lnu oleistego na cele spożywcze. Bezpośrednio przed siewem nasion trzeba zastosować nawożenie mineralne w ilości kg/ha: 40–60 N, 30–50 P₂O_5, 60–80 K₂O i 15 MgO. Wapnowania nie należy stosować bezpośrednio przed uprawą lnu. Wskazane jest nawożenie mikroelementami – szczególnie borem.
Plonowanie lnu oleistego zależy od terminu siewu. Optymalny, to koniec siewu zbóż jarych (ok. 25 kwietnia). Zbyt wczesny siew może narazić rośliny na szkody wyrządzone przez wiosenne przymrozki. Ilość wysiewu nasion zależy od ich siły kiełkowania oraz masy 1000 nasion. Wynosi średnio od 50–60 kg/ha uprzednio zaprawionego materiału siewnego wysiewanego w rozstawie rzędów 15–20 cm. Ważnym zabiegiem jest odchwaszczanie.

Odmianami polecanymi

lnu oleistego są: Szafir, Jantarol, Oliwin, Silesia i Bukoz. Ta ostatnia wyróżnia się od pozostałych uprawianych odmian lepszą odpornością na choroby typy Fusarium oraz wysoką plennością nasion. Wyniki plonowania odmian lnu oleistego uzyskane w latach 2007–2008 w doświadczeniach COBORU przedstawione są w tabeli.
Zbioru nasion lnu oleistego dokonuje się kombajnem zbożowym podczas pełnej ich dojrzałości i przy brązowym zabarwieniu torebek. Z uwagi na wykorzystywanie nasion dla celów spożywczych nie należy przed zbiorem stosować desykacji. Uzyskane nasiona po omłocie trzeba natychmiast oczyścić z plew i dosuszyć zimnym powietrzem do wilgotności 8–10%. W takiej formie można przechowywać je długo, oczywiście w pomieszczeniach suchych i przewiewnych.
Uprawa lnu oleistego należy nadal do tzw. produkcji niszowej, która jednak w warunkach nadprodukcji zbóż może stanowić istotne źródło dochodu. Tym bardziej, że rośnie zainteresowanie spożyciem siemienia i oleju lnianego.

Opłacalność uprawy

lnu oleistego jest podstawowym czynnikiem istotnego wzrostu powierzchni jego zasiewu w Polsce, w porównaniu np. z uprawą jęczmienia jarego na paszę. Przyjmując wolnorynkową cenę nasion lnu oleistego w wysokości 4 zł/kg przy plonie 20 dt/ha uzyskuje się 8000 zł/ha przychodu. Do tego trzeba dodać wartość słomy, która przy plonie 40 dt/ha po 15 zł/dt wynosi 600 zł/ha. Zatem, łączny przychód nasion i słomy to 8600 zł/ha. Przyjmując koszty uprawy 1 ha lnu oleistego w wysokości 3800 zł/ha producent może uzyskać dochód w wysokości 4800 zł/ha nie licząc dopłat z UE, które w 2019 r. wynosiły 570 zł/ha.
Natomiast uprawa jęczmienia jarego na paszę przy plonie 60 dt/ha ziarna i 50 dt/ha słomy daje łączny przychód ok. 5400 zł/ha, co przy kosztach uprawy ok. 3600 zł/ha może dać dochód wartości 1800 zł/ha. A zatem, dochód z uprawy lnu oleistego może być 2,7-krotnie wyższy niż jęczmienia jarego. Len oleisty wart jest uwagi, ale zawsze, jak przy każdej innej roślinie, przed siewem należy ocenić możliwości zbytu, a najlepiej podpisać umowę kontraktacyjną.

Henryk Burczyk