Według art. 37 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami, zawarcie umów użytkowania, najmu lub dzierżawy na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub na czas nieoznaczony, następuje w drodze przetargu. Na odstąpienie od obowiązku przetargowego trybu zawarcia tych umów mogą wyrazić zgodę wojewoda albo odpowiednia rada lub sejmik.
Oznacza to po pierwsze, że umowy krótkoterminowe zawierane na okres do 3 lat nie wymagają przetargu. Są zawierane w trybie bezprzetargowym.
Po drugie natomiast, że umowy dzierżawy na okres dłuższy niż 3 lata wymagają przeprowadzenia procedury przetargowej, tak zresztą jak umowy na czas nieoznaczony. Kłopoty interpretacyjne stwarza druga część art. 37 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami: rada gminy może wyrazić zgodę na odstąpienie od obowiązku przetargowego trybu zawarcia tych umów.
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 22 lipca 2008 r. (sygn. akt I OSK 145/08) orzekł, że "nie można uznać za zasadne poglądu, że zdanie drugie art. 37 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami jest samodzielną podstawą do wyrażenia zgody na tryb bezprzetargowy, gdyż tryb ten może mieć miejsce tylko przy odpowiednim zastosowaniu ust. 2 i 3 przy wyrażaniu tej zgody". Z kolei Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z 4 grudnia 2019 r. (sygn. akt II SA/Lu 484/19) orzekł, że w sytuacji, gdy organ wykonawczy powiatu zdecyduje o celowości odstąpienia od obowiązku zachowania przetargowego trybu zawierania umów, co leży w jego wyłącznej kompetencji, wówczas zobowiązany jest uzyskać zgodę rady.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 20 września 2017 r. (sygn. akt II SA/Wr 379/17) wskazuje, iż uprawnienia rady wynikające z art. 37 ust. 4 zdanie drugie, ograniczały się tylko i wyłącznie do wyrażenia zgody na odstąpienie od przetargowego trybu w konkretnym zindywidualizowanym przypadku wskazanym we wniosku organu wykonawczego. Przedmiotem takiej zgody, w opinii sądu, musiała być ściśle oznaczona nieruchomość. Zgody tej nie można było wyrażać w stosunku do nieskonkretyzowanych przypadków.
Zatem, czy art. 37 ust. 4 u.g.n. pozwala na przyjęcie bezprzetargowego wydzierżawiania nieruchomości gminnych w każdej sytuacji, jeśli tylko rada gminy wyrazi zgodę na taki tryb? Niektórzy podkreślają, że przepis nie uzależnia zgody od spełnienia dodatkowych warunków. Niemniej Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 grudnia 2009 r. (sygn. akt I OSK 1236/09) orzekł, że skoro zamiarem ustawodawcy było wprowadzenie obowiązku zawierania umów dzierżawy w drodze przetargu, to przyjęcie wykładni, iż rada gminy w każdym przypadku może wyrazić zgodę na odstąpienie od przetargu, prowadziłoby do pozbawienia tego obowiązku realnego znaczenia. Przepis art. 37 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami szeroko określa cele, których realizacja z wykorzystaniem mienia komunalnego uzasadnia odstąpienie od przetargu. W związku z czym brak jest argumentów, które przemawiałyby za tym, aby także inne cele mogły przemawiać za odstąpieniem od obowiązku przeprowadzenia przetargu.
