r e k l a m a
Staż długi, ale…
Przypomnijmy, iż ELEWARR sp. z o.o. działa na polskim rynku już ponad 28 lat. Została powołana przez prezesa Agencji Rynku Rolnego w maju 1992 r. jako spółka prawa handlowego w celu zarządzania elewatorami zbożowymi. Ten wkład ARR w powstanie spółki został zresztą uwieczniony w jej nazwie.Do końca sierpnia 2017 r. ARR była jedynym udziałowcem ELEWARR. Natomiast od września 2017 r., kiedy to rozwiązano tę Agencję, a część jej obowiązków przejął utworzony wtedy Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, 100% udziałów w ELEWARR ma KOWR.
Przedmiotem działalności tej spółki, zgodnie z aktem założycielskim oraz regulaminem organizacyjnym, jest w szczególności sprzedaż hurtowa zbóż, nasion i pasz oraz magazynowanie i przechowywanie towarów. Zadania te realizuje poprzez obrót zbożem oraz rzepakiem za środki własne i z kredytów. Świadczy także usługi przechowywania dla podmiotów komercyjnych, takich jak zakłady tłuszczowe, firmy biopaliwowe, słodownie, mieszalnie pasz, firmy handlowe, oraz Agencji Rezerw Materiałowych.
Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła w 2010 i 2013 r. dwie kontrole funkcjonowania ELEWARR i sprawowanego nad nią nadzoru właścicielskiego. Już wtedy wskazała na utratę przez spółkę kluczowej roli w stabilizacji rynku zbóż i rzepaku. Zwróciła uwagę również na pogarszającą się jej sytuację finansową oraz niewłaściwy nadzór prezesa Agencji. NIK stwierdziła, iż zmiany organizacyjne przeprowadzone w latach 2010–2013 okazały się nieskuteczne i nie poprawiły funkcjonowania spółki.
Mając na uwadze malejącą rolę ELEWARR w stabilizacji rynku zbóż i rzepaku oraz brak poprawy sprawowanego nad nią nadzoru, NIK wniosła do ministra rolnictwa, aby w porozumieniu z ministrem finansów rozważył przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego i rozwiązanie ELEWARR. Jednym z działań pokontrolnych miało być przekazanie nadzoru nad spółką ministrowi Skarbu Państwa. To ustalenie miało znaleźć się w przepisach nowelizacji ustawy o Agencji Rynku Rolnego. Jednakże w lipcu 2015 r. posłowie Sejmowej Komisji Rolnictwa zdecydowali o skreśleniu z projektu nowelizacji tego zapisu. Z dniem 1 września 2017 r. udziały w ELEWARR przejął KOWR.
Zamiast zysku – straty
Potrzeba weryfikacji po kontrolach przeprowadzonych w latach 2010 oraz 2013 spowodowały, że Najwyższa Izba Kontroli w 2020 r. przeprowadziła trzecią kontrolę dotyczącą zarządzania i nadzoru właścicielskiego nad ELEWARR.Stwierdziła, iż działania podjęte przez zarząd spółki w celu realizacji "Strategii ELEWARR na lata 2017–2020", w tym dotyczące sprzedaży aktywów trwałych, nie przyczyniły się do poprawy jej sytuacji ekonomiczno-finansowej. Zarząd sprzedał w 2018 r. udziały w Elewatorze w Sieradzu bez analizy skutków tego działania. Zdaniem NIK ograniczyło to tylko oddziaływania spółki na stabilizację rynku przechowywania zbóż i rzepaku w województwie łódzkim. Pogorszyła się też jej sytuacja finansowa.
Za rok obrotowy 2016/2017 spółka osiągnęła zysk netto w wysokości 3,5 mln zł, który przeznaczono na pokrycie części strat poniesionych w trzech poprzednich latach obrotowych, które wynosiły 19,8 mln zł. W kolejnym roku obrotowym, w wyniku niekorzystnej sprzedaży zbóż i rzepaku, spowodowanej m.in. spadkiem cen na rynkach światowych, spółka ponownie wygenerowała stratę, tym razem w wysokości 17,2 mln zł. NIK wskazuje, że ta strata zostałaby pokryta dopiero po 17 latach działalności spółki. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa podjął wprawdzie dodatkowe działania dotyczące udziału spółki w Narodowym Holdingu Spożywczym i Platformie Żywnościowej, ale nie przyniosły one istotnego wpływu na osiągnięte wyniki finansowe ELEWARR.
Za rok obrotowy 2018/2019 ELEWARR wykazał, co prawda, zysk netto, ale był on niski – zaledwie 0,9 mln zł. Do tego wyniku przyczyniło się m.in. rozliczenie sprzedaży dokonanej w poprzednim roku obrotowym oraz sprzedaż składników majątku trwałego. Jak wskazuje NIK, na sytuację finansową spółki wpłynęły ponadto straty netto Grupy Kapitałowej ELEWARR. W latach obrotowych 2016/2017 było to 25,9 mln zł a w 2017/2018 – 39,2 mln zł. Do pogorszenia wyniku finansowego przyczyniły się również nieprawidłowości dotyczące sprzedaży rzepaku i pszenicy konsumpcyjnej w 2018 r. w oddziale terenowym w Gądkach. W związku z ujawnionymi nieprawidłowościami Najwyższa Izba Kontroli skierowała zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.
r e k l a m a
Magazyny święcą pustkami
Jak ocenia NIK, udział ELEWARR w przechowywaniu zbóż i rzepaku jest obecnie marginalny i łącznie wynosi około 4,5% w skali kraju. W handlu zbożem ten udział wynosi 1–1,5%, a rzepakiem – między 2,5 a 3% krajowego rynku. W latach 2017–2020 spółka zwiększyła wykorzystanie potencjału przechowalniczego w odniesieniu do lat poprzednich. Było to jednak spowodowane głównie zwiększeniem liczby usług przechowania na rzecz dużych podmiotów zajmujących się przetwórstwem oraz ARM.Pojemność magazynowa ELEWARR według stanu na koniec roku obrotowego 2016/2017 wyniosła 632 tys. ton, a na koniec 2017/2018 i 2018/2019 – 682 tys. ton. Wzrost pojemności o 50 tys. ton był spowodowany włączeniem powierzchni magazynowej w Koronowie. Średnioroczne wykorzystanie magazynów (zasyp zbożami i towarami składowanymi przez spółkę) w 2016/2017 wyniósł 265 tys. ton, co stanowiło 42% pojemności magazynowej, w 2017/2018 r. zasyp wyniósł 359 tys. ton (wykorzystano 57% pojemności magazynowej), natomiast w 2018/2019 zasyp wyniósł 424 tys. ton, a magazyny wykorzystano w 62%.
Zarówno w 2017, jak i 2018 oraz 2019 r. w ELEWARR nie zapełniono w pełni magazynów także po żniwach.
Państwo w państwie
Jak dowiedli kontrolerzy, dyrektor generalny KOWR nie zawsze prawidłowo wykonywał swoje uprawnienia. W 2018 r. p.o. dyrektora generalnego KOWR powołał trzech członków zarządu ELEWARR (dwóch prezesów i wiceprezesa) bez przeprowadzenia przez radę nadzorczą wymaganego ustawowo postępowania konkursowego. Ponadto dopiero po ponad dwóch latach od wejścia w życie przepisów ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym ARR, a następnie KOWR w 2019 r. podjął działania w celu dostosowania aktu założycielskiego do zgodności z przepisami prawa.Ostatnią kontrolę w ELEWARR-ze, NIK przeprowadzał od 2017 r. W tym czasie, tj. od 1 marca 2016 r. do 31 października 2018 r., prezesem zarządu ELEWARR był Bogdan Derecha, a od 1 listopada 2018 r. Daniel Korona. Z kolei od 1 września 2017 r. do 2 lipca 2018 r. dyrektorem generalnym KOWR był Witold Strobel, później, tj. od 3 lipca do 5 marca 2019 r., p.o. dyrektora generalnego był Piotr Serafin. Od 6 marca 2019 r. jego obowiązki jako p.o. przejął Grzegorz Pięta.
Resort rolnictwa widzi ratunek dla ELEWARR-u m.in. w Platformie Żywnościowej oraz uruchomieniu elewatorów zbożowych w portach morskich. Obecnie 12 magazynów spółki dołączyło do magazynów autoryzowanych na Platformie, problem jednak w tym, iż ciągle nie działa ona tak, jak powinna. W uruchomieniu magazynów w portach morskich ma wspierać ELEWARR jej 100-procentowy udziałowiec, czyli KOWR. Jeśli to wsparcie będzie przebiegało tak jak dotychczas, wiele z tego nie wyniknie.
