A co z konkurencją chwastów? Tutaj sprawa jest bardzo skomplikowana. Prowadzone są badania i są nawet wyznaczone progi szkodliwości chwastów, ale ta cenna wiedza w praktyce rolniczej ma niewielkie znaczenie, bo w uprawie polowej nie ma gruntów wolnych od chwastów. Ponadto w wielu uprawach najskuteczniej i najtaniej (pod warunkiem optymalnego uwilgotnienia gleby) pozbędziemy się chwastów zabiegami doglebowymi.

Miliardy nasion chwastów w glebie

Owszem, zbadane progi szkodliwości chwastów pokazują, z jakimi stratami plonu możemy się liczyć i które chwasty są najbardziej konkurencyjne. Dziś pokażemy oczywiście kilka zbadanych zależności, które można znaleźć w metodykach integrowanej ochrony roślin. Niech będzie to wskazówką, które gatunki w konkretnych uprawach trzeba traktować priorytetowo. To powinno być zachętą, aby dokładnie poznać biologię wybranych gatunków i nauczyć się rozpoznawania wyglądu siewek. Ta wiedza przyda się nam najbardziej do oceny problemu i do wyboru właściwej substancji czynnej, na którą chwasty są wrażliwe.
Niektóre chwasty powodują bowiem wyraźny spadek plonowania zbóż, jeżeli występują w łanie w ilości zaledwie 1 szt./m2, a na przeciętnej plantacji występuje zwykle ok. 20 gatunków chwastów wymagających ograniczania. Progowa szkodliwość chwastów jest bardzo trudna do ustalenia ze względu na dużą ilość gatunków, co jeszcze bardziej utrudnia olbrzymi bank nasion chwastów w glebie. Gleba jest olbrzymim bankiem nasion chwastów, których żywotność może sięgać kilkudziesięciu lat. Na każdym m2. pola znajduje się w warstwie ornej nawet do 75 000 nasion chwastów, a na stanowiskach zaniedbanych kilka razy więcej. W glebach żyznych o intensywnym życiu biologicznym następuje szybsza dezaktywacja nasion. Natomiast w glebach lekkich nasiona mogą dłużej utrzymywać żywotność. Każdego roku z 75 000 nasion na metrze kwadratowym znajdujących się w glebie kiełkuje tylko odsetek, ale i tak stanowi to olbrzymie potencjalne zachwaszczenie.

Badania obarczone dużym błędem

Trudno jest przewidzieć pogodę, która jest decydująca dla kiełkowania i tempa rozwoju chwastów. Czynników wpływających na konkurencyjność chwastów w stosunku do zbóż w danym środowisku jest dużo. Wpływa na to termin siewu zbóż i zagęszczenie. Ważny jest poziom nawożenia, a jeszcze bardziej pH gleby. Wśród odmian zbóż są takie, które lepiej radzą sobie z konkurencją chwastów lub gorzej. To wszystko powoduje, że w konkretnej sytuacji zaledwie jeden chwast na metrze kwadratowym spowoduje konkretną, ekonomiczną stratę plonu, a w innej, zagrożeniem będzie dopiero 5 chwastów tego samego gatunku.
Ekonomiczne progi szkodliwości chwastów dla rośliny uprawnej określają stopień zachwaszczenia plantacji, przy którym wartość obniżonego plonu jest równa kosztom zastosowanej metody odchwaszczania. W doświadczalnym opracowaniu progów szkodliwości dla różnych gatunków chwastów w konkretnej uprawie, wymagane jest dokonanie regulacji liczebności chwastów (utrzymywanie w okresie wegetacji rośliny uprawnej stałej ich liczby na jednostce powierzchni), a potem zebranie plonu i wyliczenie o ile jest on niższy w porównaniu z łanem bez chwastów. W ten sposób porównuje się zachwaszczenie z 1 chwastem na metrze kwadratowym, z dwoma, trzema itd. i ustala się ile chwastów powoduje ekonomiczną stratę plonu. Nie są to łatwe badania a ponadto obarczone sporym błędem.

W sztukach albo w pokryciu powierzchni

Z powodu tych trudności w doświadczeniach wyznaczających progi szkodliwości chwastów można w literaturze fachowej znaleźć bardzo różniące się informacje. Dziś damy przykłady progów szkodliwości chwastów w uprawie pszenżyta, jęczmienia i kukurydzy, które są zamieszczone w metodykach integrowanej ochrony tych roślin.
W metodyce integrowanej ochrony pszenżyta ozimego i jarego skorzystano w tym względzie z progów szkodliwości chwastów opracowanych w Niemczech w 1990 r. przez Wahmhoffa. Jednym ze stosowanych tam mierników oceny szkodliwości chwastów jest procentowy udział w pokryciu powierzchni uprawy.
W metodyce integrowanej ochrony jęczmienia ozimego i jarego ekonomiczne progi szkodliwości chwastów powodujące 5-procentową szkodę podane są w liczbie chwastów na 1 m2 (tabela 1). Dane w tabeli 2 pokazują podobną zależność w kukurydzy, a w tabeli 3 dobrze przebadaną szkodliwość chwastnicy jednostronnej. Pamiętajmy, że progi szkodliwości dla chwastów są tylko orientacyjne. Przy decyzjach o chemicznym odchwaszczaniu należy się kierować znajomością historii pola, zawsze występujących na nim gatunków chwastów i doświadczeniem.

Marek Kalinowski