YArtykuł 1008 Kodeksu cywilnego wskazuje, że spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
r e k l a m a
wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Według art. 1009 k.c. przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu.Zachodzi pytanie, co należy rozumieć pod pojęciem uporczywego niedopełniania względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Warto tutaj nawiązać do orzecznictwa. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydziału Cywilnego z 5 kwietnia 2018 r. (sygn. akt: I ACa 1095/17) wskazuje, że niedopełnianie obowiązków rodzinnych, aby mogło stanowić podstawę do wydziedziczenia testamentowego, musi mieć charakter uporczywy. Chodzi tutaj zarówno o cechę postępowania uprawnionego (wielokrotność, długotrwałość, nieustanność), jak i jego nastawienie psychiczne (upór, zatwardziałość, zła wola). Kluczowa dla możliwości wydziedziczenia z powodu niedopełnienia obowiązków rodzinnych jest także kwestia odpowiedzialności za zaistniałą sytuację. Zdaniem WSA, kto zawinił w zerwaniu więzów rodzinnych, nie może ze swej niegodziwości wywodzić korzystnych dla siebie skutków prawnych.
Z kolei Sąd Najwyższy – Izba Cywilna w postanowieniu z 25 stycznia 2018 r. (sygn. akt: I CSK 545/17) podkreślił, iż ocena istnienia podstaw do wydziedziczenia spadkobiercy z powodu uporczywego niedopełniania obowiązków rodzinnych (art. 1008 pkt 3 k.c.) nie może pomijać stosunków panujących w konkretnej rodzinie, skonfliktowanej w następstwie okoliczności wykraczających poza same tylko stosunki spadkobiercy z ojcem. Przyczyna wydziedziczenia powinna istnieć już w chwili sporządzania testamentu. Spornym zagadnieniem może być ocena sytuacji, w której przyczyna wydziedziczenia istniała wcześniej, a ustała w chwili sporządzania testamentu. Wtedy ma to przynajmniej znaczenie dla oceny, czy zachowanie spadkobiercy było uporczywe.
Warto zwrócić również uwagę na wyrok Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z 23 marca 2018 r., (sygn. akt: I CSK 424/17). Sąd stwierdził w nim, iż dzieci, które nie wypełniają obowiązków rodzinnych – nie wspierają ojca w potrzebie, mogą zostać wydziedziczone, nawet jeśli spadkodawca przyczyniał się do powstania konfliktu rodzinnego. as
