Przed wiosennym nawożeniem zbadaj N-min w glebie!

Mimo iż badania zawartości azotu ogranicza krótki termin pobierania prób, a w praktyce, z formy takiego doradztwa korzystają wciąż nieliczni rolnicy – to oznaczenie zawartości azotu mineralnego tzw. N-min w glebie jest bezpośrednią i najbardziej precyzyjną metodą oceny glebowych zasobów tego składnika. Badania zawartości azotu mineralnego w glebie prowadzi się przeważnie dla potrzeb wykorzystania ich w doradztwie nawozowym oraz dla oceny skutków nawożenia azotem w aspekcie ochrony środowiska. Ze względu na zmienność tego składnika w glebie zalecane jest coroczne badanie zawartości N-min w glebie do oceny potrzeb nawożenia roślin i ustalenia wielkości dawek azotu.

Dla oceny stanu środowiska glebowego zawartość azotu mineralnego oznacza się w próbkach glebowych pobranych jesienią. Badania prowadzone są w celu określenia ilości azotu pozostającego w glebie, na skutek niewykorzystania przez rośliny, gdyż nadmierna ilość azotu pozostawiona jesienią w glebie stwarza niebezpieczeństwo wymycia azotanów poza strefę korzeniową do wód gruntowych i w związku z tym ich zanieczyszczenie.

Test N-min pozwala określić zawartości dostępnych dla roślin form azotu: azotanowej (N-NO3) i amonowej (N-NH4) w warstwie gleby, w której rozmieszczona jest główna masa korzeni (0–60 cm). Wykorzystanie testu N-min umożliwia zwiększanie efektywności nawożenia azotowego, i polecany jest gospodarstwom chcącym poprawiać efektywność gospodarowania nawozami.

Test azotu N-min
Planując nawożenie wiosenne, można odjąć od potrzeb pokarmowych roślin (przy określonym plonie) ilość azotu znajdującego się w glebie. W tym celu wykonuje się wczesną wiosną test azotu mineralnego N-min. Przed lub w okresie ruszenia wegetacji ozimin oraz przed siewem roślin jarych należy pobrać próbki gleby z dwóch głębokości gleby: 0–30 i 30–60 cm i wykonać analizy gleby na zawartość azotu mineralnego. Wynik podawany jest w kg N-min w glebie od 0 do 60 cm na powierzchni 1 ha.

Zawartość N-min w kg/ha obliczana jest z uwzględnieniem odpowiedniego dla badanej próbki kategorii agronomicznej gleby i jest iloczynem zawartości N-min (mg/ kg s.m.) oraz przelicznika kategorii agronomicznej:
Kategoria agron. przelicznik
bardzo lekka 4,6
lekka 4,5
średnia 4,3
ciężka 3,9

Otrzymaną wartość należy następnie przyporządkować do jednej z klas zasobności azotu mineralnego wg przedziałów zawartości azotu mineralnego w kg/ha w zależności od kategorii agronomicznej badanej gleby opracowanych w IUNG–PIB (patrz tabela). Zawartość azotu mineralnego jest wskaźnikiem potrzeb nawożenia tym składnikiem.


Korekta nawożenia
Jeśli wynik testu N-min mieści się w przedziale zawartości średnich dla danej kategorii agronomicznej gleby, to planowana dawka azotu nie wymaga korekty. Niska zawartość N-min w badanej glebie oznacza konieczność uzupełnienia azotu glebowego, poprzez zastosowanie odpowiedniej dawki mineralnych nawozów azotowych. W przypadku zawartości bardzo niskiej lub niskiej zalecaną dawkę azotu należy zwiększyć o różnicę pomiędzy zawartością N-min oznaczoną w glebie i dolną granicą zawartości średniej dla takiej gleby. Natomiast bardzo wysoka i wysoka wartość mineralnego azotu w glebie zaleca opóźnienie wysiewu i zmniejszenie wielkości dawki azotu, tak aby nie zwiększać strat azotanów z gleby do wód gruntowych i powierzchniowych, spowodowanych wymywaniem tego składnika. Wówczas planowaną dawkę można zmniejszyć o różnicę pomiędzy zawartością N-min stwierdzoną w badanej glebie i górną granicą zawartości średniej dla tej kategorii gleby.

Przykład:
W glebie lekkiej stwierdzono zawartość N-min=207 kg/ha. Oznaczona w glebie lekkiej wartość wskazuje zatem na bardzo wysoką zawartość tego składnika. Planowaną dawkę azotu można więc zmniejszyć o różnicę pomiędzy zawartością N-min stwierdzoną w badanej glebie i górną granicą zawartości średniej dla tej kategorii gleby, czyli o (207–80)=127 kg.

Następnie należy uwzględnić kondycje roślin po długim okresie zimowym oraz określić poziom przewidywanego plonu.

Małe opady – dużo azotu
Mineralizacja azotu w glebie zależy od przebiegu pogody i ilości opadów, jest to stan dynamiczny. Z tego powodu przy ustalaniu wielkości pierwszej, pogłównej dawki azotu pod oziminy koniecznie należy uwzględniać opady śniegu. W przypadku wystąpienia dużych opadów śniegu w okresie zimy potrzeby azotowe roślin będą zawsze większe. Wystąpienie dużych opadów śniegu w warunkach umiarkowanej temperatury powietrza sprawia, że w glebie znajduje się mało azotu mineralnego. Natomiast po zimach suchych, ale mroźnych, zapasy tego składnika w glebie są duże. Jeśli opady śniegu przekroczyły normę, a więc w glebie będzie niska zawartość azotu mineralnego, to w pierwszej dawce pogłównej można orientacyjnie zastosować 90 kg N/ha. W przypadku zaś jeśli opady były niższe od normy należy wysiać 40 kg N/ha w pierwszej dawce pogłównej. W przypadku, gdy ustalenia wielkości drugiej dawki pogłównej pod oziminy, należy uwzględnić ilość azotu uwalnianego z mineralizacji próchnicy. Dawkę azotu trzeba zwiększyć również w przypadku gdy wiosenna pogoda nie sprzyja mineralizacji próchnicy, a więc przy niskich temperaturach powietrza i małych opadach, natomiast gdy opady są obfite, a temperatura powietrza wysoka, dawkę azotu zmniejszyć. W warunkach niesprzyjających mineralizacji materii organicznej druga dawka pogłówna azotu powinna wynosić 60 kg N/ ha, a w sprzyjających do 30 kg N/ha.

Obecnie zima jest bezśnieżna. Jeśli będzie więc dalej bez lub mało śnieżna, nie należy spodziewać się na przedwiośniu nasilonego zjawiska wypłukiwania części azotu z zasięgu systemu korzeniowego, a więc wiosennych dawek azotu mineralnego stosowanego pod oziminy nie trzeba będzie zwiększać.

Dr hab. Dorota Pikuła
IUNG-PIB Puławy
Publikacja została wykonana w ramach zadania 1.6 Programu Wieloletniego IUNG-PIB ,,Wspieranie działań w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Polsce” na lata 2016-2020.