Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele, a jedną z nich jest zamieranie zarodków, do którego najczęściej dochodzi pomiędzy 8., a 16. dniem po zabiegu inseminacji.
Zamieranie zarodków może być wczesne i późne. Wczesne zamieranie odbywa się zwykle do 16. dnia cyklu rujowego i nie ma ono wpływu na jego długość, co oznacza, że okres międzyrujowy pozostaje taki sam i wówczas hodowca nie wie, że doszło do zamarcia zarodka.
Z kolei późne zamieranie zarodków występuje pomiędzy 16., a 42. dniem po inseminacji i to zjawisko hodowca jest już w stanie zaobserwować. Zdarza się, że występuje wtedy wyciek z pochwy, a zazwyczaj jedynym, wyraźnym potwierdzeniem jest powrót rui po po 35.– 50. dniach po inseminacji.
Co jest przyczyną zamierania zarodków? Gdy obumarcie nastąpi przed upływem 13. dnia po inseminacji, to wówczas przyczyną są: zbyt małe komórki jajowe, opóźniona owulacja (często występuje ona w okresie letnim) oraz zbyt mała ilość progesteronu (hormon wydzielany przez jajniki). Gdy zamieranie zarodka następuje do 16.–19. dnia po zapłodnieniu, wówczas wynika ze słabego jego rozwoju oraz słabej synchronizacji pomiędzy matką a zarodkiem. Z kolei późna zamieralność zarodków – występująca do 42. dnia po inseminacji – związana jest najczęściej z infekcjami bezpośrednio wpływającymi na funkcje życiowe zarodka i łożyska (np. IBR, czy BVD, choroby z gorączką).
Skąd zatem tak duże problemy z utrzymaniem ciąży? W dużym uproszczeniu wynikają one z braku właściwej zależności pomiędzy poziomem estradiolu (hormonu odpowiadającego za występowanie rui) i progesteronu we krwi, w czasie 2. pierwszych tygodni po inseminacji. Nowa fala pęcherzyków rośnie w czasie fazy lutealnej, (czyli w okresie, gdy macica przygotowuje się do zagnieżdżenia zapłodnionej komórki jajowej) nawet wtedy, gdy doszło do zapłodnienia. Jeżeli produkcja estradiolu w tym czasie nie zaniknie wystarczająco wcześnie, ciałko żółte ulega zniszczeniu. Jedyne co możemy zrobić, aby stosunek progesteronu do estradiolu był wyższy, to podwyższyć jego poziom we krwi. Trzeba także wiedzieć, że u wysoko wydajnych krów mlecznych występuje zwiększony metabolizm progesteronu.
Głównymi przyczynami zwiększonej śmiertelności zarodków są:
- późne wystąpienie owulacji po porodzie,
- zwiększona częstotliwość występowania stanów zapalnych,
- niedobory hormonalne,
- czynniki żywieniowe.
I to właśnie poprzez żywienie hodowca może bezpośrednio wpływać na ograniczenie start związanych z zamieraniem zarodków. Wśród czynników żywieniowych na głównym miejscu wymieniany jest ujemny bilans energii, który w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia wydzielania progesteronu i trudności w zagnieżdżeniu się zarodka. Negatywny wpływ na rozród ma także nadmierne pobranie białka. Zbyt duże pobranie białka ogólnego, a szczególnie białka ulegającego rozkładowi w żwaczu może powodować zaburzenia w rozrodzie, w tym zamieranie zarodków. Zapobieganie zamieraniu zarodków – oprócz działań farmakologicznych – powinno uwzględniać przede wszystkim właściwe żywienie krów, unikanie ujemnego bilansu energii i innych chorób metabolicznych.
Beata Dąbrowska
Na podst. wykładu prof. Zygmunta M. Kowalskiego
