Amoniak obciąża wątrobę

Jedną z – jakże ważnych – funkcji wątroby jest oczyszczanie organizmu. Organ detoksykuje szkodliwe substancje wchłonięte z przewodu pokarmowego i poddaje "recyklingowi" odpady takie jak: uszkodzone komórki, leki, toksyny i amoniak. Pozostałości tego procesu usuwane są przez jelita i nerki. Jedną z głównych toksycznych dla wątroby substancji jest amoniak. U wysoko wydajnych zwierząt, przy deficycie energetycznym w żwaczu, powstaje nadmiar amoniaku, który jest absorbowany przez ścianę żwacza i wraz z krwiobiegiem dostaje się do wątroby, gdzie przekształcany jest w mocznik. Do wzrostu koncentracji amoniaku w żwaczu dochodzi w wyniku skarmiania pasz z nadmierną ilością białka lub niedoborem energii. Podaż (wraz z białkiem) zbyt dużych ilości łatwo dostępnych związków azotowych może prowadzić do wzrostu koncentracji amoniaku w żwaczu, który zmienia pH treści pokarmowej i obniża poziom syntezy białka mikrobiologicznego. To z kolei wpływa na obniżenie wydajności i zawartości białka w produkowanym mleku. Trzeba pamiętać, że procesy odtruwania organizmu z amoniaku przez wątrobę są jednak ograniczone i dodatkowo obciążają gruczoł. Jak już wspomnieliśmy, w cyklu mocznikowym amoniak przetwarzany jest w wątrobie w mocznik, jednak określenie jego optymalnej zawartości nie jest łatwe, gdyż – obok żywienia – jego poziom zależy również: od wieku i wydajności krów, etapu laktacji, stanu zdrowia zwierzęcia oraz wielu innych czynników. I tak na przykład krowy w pierwszych tygodniach laktacji mają mało mocznika w mleku, co wynika z naturalnej fizjologii krów po wycieleniu. Poprawa apetytu i rozdajanie się krów powodują wzrost poziomu mocznika w mleku w dalszych tygodniach laktacji.
Zdaniem prof. Adama Traczykowskiego, o prawidłowym zbilansowaniu dawki pokarmowej dla krów mlecznych pod względem białka i energii w paszy świadczy poziom białka od 3,2% do 3,6% oraz mocznika 150–300 mg/l, przy czym dopuszczalna jest różnicę 0,3%–0,4% (w dół) na początku laktacji i (w górę) w drugiej fazie laktacji.
Bardzo ważną informacją jest, iż podwyższony poziom mocznika w mleku negatywnie wpływa na parametry rozrodu, powodując zaburzenia w rozrodzie. Mocznik i amoniak przyczyniają się do zmian pH błony śluzowej macicy. Nadmiar mocznika może również powodować wzrost komórek somatycznych w mleku, gdyż niewydalony mocznik i nadmiar amoniaku wraz z krwią dostają się także do wymienia.

Beata Dąbrowska