Rozbijając kiszonkę z kukurydzy na czynniki pierwsze da się zauważyć, że zawartość tłuszczu jest w niej niewielka. Tłuszcz stanowi zaledwie ok. 3% suchej masy kiszonki i dlatego o jej wartości energetycznej decydują węglowodany, tj. cukry proste, skrobia oraz włókno surowe.

Włókna otula niestrawna lignina

Skrobia i cukry stanowią 35–40% suchej masy kiszonki z kukurydzy i są bardzo dobrze trawione przez przeżuwacze. Ich strawność wynosi 93–100%. Na włókno surowe składają się natomiast składniki ścian komórkowych rośliny, takie jak celuloza, hemiceluloza czy pektyny. Włókno jest znacznie gorzej strawne, przy czym ich rozkładem u przeżuwaczy zajmują się mikroorganizmy bytujące w przedżołądkach.
Strawność włókna z kiszonek z kukurydzy waha się od 30 do 50%.
To dość duża rozpiętość, a wszystko przez ligninę będącą składnikiem włókna surowego, choć z chemicznego punktu widzenia nie jest ona węglowodanem. Jednak w paszy występuje ona w naturalnym kompleksie z celulozą i jest razem z nią oznaczana. Lignina nie jest trawiona w przewodzie pokarmowym przeżuwaczy. Niestety, podczas wzrostu rośliny zwiększa się ilość ligniny, co negatywnie wpływa na strawność wszystkich składników pokarmowych zawartych w paszy.

W dojrzałości kiszonkarskiej

Zawartość włókna w kiszonce z kukurydzy uzależniona jest od fazy wegetacji rośliny przy zbiorze oraz właściwości genetycznych danego mieszańca. Kukurydza w pierwszej połowie wegetacji wytwarza bogate we włókno łodygi, liście i rdzenie kolb. Dopiero później tworzy się ziarno, które zawiera łatwo strawne węglowodany, głównie skrobię. Powoduje to zmianę struktury rośliny, gdyż wzrasta w niej udział kolby z ziarniakami, a proporcjonalnie zmniejsza się udział części wegetatywnych. Dlatego często się mówi, że kukurydza jest trawą, która nie drewnieje, co oczywiście należy rozumieć jako skrót myślowy.

Z każdym dniem wzrostu rośliny obserwuje się drewnienie jej części zielonych (wegetatywnych). Prowadzi to do systematycznego wzrostu ilości ligniny w łodydze i liściach, a tym samym obniżania strawności masy organicznej. Jednak występujący przyrost skrobi w ziarniakach jest większy niż wzrost zawartości włókna w częściach wegetatywnych rośliny. Stąd w trakcie dojrzewania kukurydzy, następuje zwiększenie zawartości łatwo strawnych węglowodanów przy spadku zawartości trudno strawnego włókna, co pozytywnie wpływa na wartość energetyczną tej paszy. Dlatego nie należy spieszyć się ze zbiorem kukurydzy na kiszonkę. Najlepiej dokonać tego przy dojrzałości woskowej ziarna, gdy zawartość suchej masy waha się od 30 do 35%.

Hodowcy poszukują strawności

Wszystkie firmy zajmujące się hodowlą kukurydzy prowadzą badania w kierunku uzyskania nowych mieszańców o niskiej zawartości ligniny. O różnych programach firm hodowlanych w kierunku poprawy strawności kiszonek z kukurydzy pisaliśmy wielokrotnie. Linie takich odmian o podwyższonej strawności ma praktycznie każda firma i stara się takie odmiany wyróżniać spośród innych kiszonkowych. Takie odmiany charakteryzują się wysoką zawartością suchej masy przy zbiorze, lepszą strawnością ścian komórkowych, co gwarantuje dużą zawartość energii w paszy, wysokim plonem suchej masy i energii, wczesnym dojrzewaniem kolb, co zapewnia elastyczność zbioru oraz wysoką zawartością cukru, co wpływa na smakowitość paszy i zwiększa jej pobranie.
Jak wspomniałem – firmy zajmujące się hodowlą kukurydzy mają różne autorskie programy. Selekcja odmian o strawniejszym włóknie wynikająca ze specyficznego układu lignin jest ważna i przynosi efekty. Podobne efekty w sezonach suchych może dać wybór odmian lepiej gospodarujących wodą i odpornych na suszę. Genetyka odmian jest niezwykle ważna dla końcowej jakości i strawności kiszonek, ale pamiętajmy też, że mamy na to olbrzymi wpływ na etapie agrotechniki, na etapie sporządzania kiszonek (odpowiednia faza zbioru i struktura sieczki) i na etapie przygotowywania TMR (dodatki rozluźniające ligniny)

Z linii Powercell

Przed zakupem materiału siewnego kukurydzy na kiszonkę warto pytać o strawność. Mieszańce charakteryzujące się wysoką strawnością mają w ofercie czołowi hodowcy kukurydzy. Takie odmiany nowej generacji hodowane w technologii Powercel ma firma Syngenta. Są to mieszańce o niskiej zawartości ligniny i charakteryzują się m.in. większą ilością suchej masy przy zbiorze, lepszą strawnością ścian komórkowych, wysokim plonem suchej masy i energii, wczesnym dojrzewaniem kolb, wysoką zawartością cukru.
Według badań belgijskich, odmiany kukurydzy Powercell dają z 1 hektara o 1000 kg suchej masy więcej niż tradycyjne. Z badań wykonanych w Holandii i przedstawianych przez hodowcę tych odmian wynika, że krowy żywione kiszonką z odmian Powercel produkują rocznie o 90 kg mleka więcej w porównaniu do żywionych kiszonką z normalnych odmian kiszonkowych.
Cechę Powercell mają wszystkie katalogowe nowości Syngenta na br.: SY Amfora, SY Feronia, SY Fermin, SY Hummer, SY Nomad, SY Vitamin oraz starsze dobrze znane SY Kardona, czy SY Unitop

Z linii Animal Nutrition

Odmiany o wysokiej strawności ma też firma Limagrain i oznacza je jako LG Animal Nutrition (LGAN). Te strawne mieszańce powstały w specjalnym programie selekcyjnym hodowli kukurydzy na kiszonkę. Założeniem tego programu jest hodowla odmian kukurydzy dostarczających wysokiej energii pochodzącej zarówno ze skrobi, jak i z włókna.
W procesie trawienia skrobia wykorzystywana jest przez przeżuwacze prawie w całości niezależnie od odmiany, natomiast strawność włókna w dużym stopniu zależy od genetyki mieszańców. Zwiększenie energetyczności kiszonki z kukurydzy jest możliwe tylko dzięki podniesieniu strawności włókna. Jak bardzo można podnieść strawność włókna? Średnio (wg danych hodowcy) kiszonka z odmian LG Animal Nutrition jest o 4–5% bardziej strawna niż standardowych odmian kiszonkowych.
Wysoko strawne odmiany kukurydzy LGAN dostępne w ofercie Limagrain to m.in. LG 31.234, LG 31.233, LG 31.266, i LG 31.277. Firma wspomaga hodowców bydła mlecznego w pełnym wykorzystaniu potencjału genetycznego odmian LGAN przez dodatkowe usługi. Jest to m.in. możliwość skorzystania z mobilnego laboratorium NIRS "LG LAB" do jakościowej analizy paszy.

Dzięki rozluźnieniu kręgów ligniny

Na przykładach programów hodowlanych dwóch firm pokazaliśmy, że są na rynku mieszańce kukurydzy wyróżniające się wysoką strawnością. A wchodząc w szczegóły – z czego to wynika? Mówiąc w dużym skrócie, ten efekt jest wynikiem podwyższonej strawności włókna odmian. Włókno składa się z hemicelulozy (rozkładanej przez bakterie celulolityczne w przedziale od 20% do 100%), celulozy (rozkładanej w ilości od 20 do 100%) i niewielkiej ilości w ogóle niestrawnej ligniny.
Lignina mimo że sama nie jest trawiona jest kluczowa dla strawności włókna. Kluczowy jest tak naprawdę sposób lignifikacji ścian komórkowych z hemicelulozą i celulozą. Właśnie dobre poznanie tych zależności i selekcja linii kukurydzy w hodowli mieszańców w kierunku odpowiedniego typu lignifikacji owocuje odmianami bardziej strawnymi. Strawność jest podniesiona przez rozluźnienie kręgów ligniny. Dzięki temu hemiceluloza i celuloza jest trawiona w znacznie większym stopniu.

Z systemem DUO CS

Na zakończenie jeszcze jedna ciekawostka rynkowa dotycząca strawności, ale konkretnie strawności skrobi będącej źródłem energii kiszonki. Doświadczenia w tym zakresie prowadzi Caussade Nasiona Polska Sp. z o.o. Jest to system (technologia) DUO CS polegająca na celowym łączeniu uprawy współrzędowej dwóch mieszańców kukurydzy o zbliżonej wczesności. Dobór odmian zakłada połączenie uzupełniających się wzajemnie typów skrobi, w celu produkcji najwyższej jakości kiszonki i jej maksymalnym wykorzystaniu. Dzięki DUO CS uzyskujemy stałe, a co najważniejsze, równomierne uwalnianie energii ze skrobi w przewodzie pokarmowym przeżuwaczy. DUO CS polepsza wykorzystanie skrobi dzięki połączeniu dwóch jej rodzajów szklistej (ziarno flint) i mączystej (ziarno dent).Wyniki badań prowadzonych w gospodarstwach mlecznych wskazują na przyrost mleczności średnio o 1,4 litra mleka od krowy dziennie już po 2–3 miesiącach stosowania kiszonki DUO CS.
Technicznie system DUO CS opiera się na współrzędowym wysiewie dwóch odmian na jednym polu – odmiany z ziarnem flint i odmiany z ziarnem dent. Wg wskazówek firmy, w siewniku zasypuje się po dwie sekcje jedną odmianą, a kolejne dwie drugą odmianą. Mamy więc układ A BB AA B.
W Polsce po serii testów polowych i doświadczeń na stadach krów mlecznych, firma wybrała dwie wyróżniające się kombinacje odmian o odmiennym FAO: FAO 260–270 (Herkuli CS + Naomi CS) i FAO 270 (Poesi CS + Naomi CS)

Marek Kalinowski