Na grzybowe mastitis nie ma skutecznej terapii

Grzyby drożdżopodobne charakteryzują się stosunkowo małą zjadliwością i nie wywołują zapalenia wymienia u krów zdrowych, u których system odpornościowy funkcjonuje prawidłowo. Do rozwoju zakażenia wymienia dochodzi wówczas, gdy do wnętrza gruczołu dostanie się i namnoży duża liczba drożdżaków i przełamie mechanizmy obronne zwierzęcia. Skąd pochodzą grzyby drożdżopodobne? Otóż występują one powszechnie w środowisku przebywania krów, a głównym źródłem zakażenia gruczołu mlekowego grzybami jest stosowanie do ścielenia złej jakości słomy oraz nadmierna wilgotność w budynkach inwentarskich. Grzyby drożdżopodobne mogą również występować w wodzie przeznaczonej do mycia sprzętu udojowego, do pojenia bydła, w wozach paszowych, kubkach do dezynfekcji poudojowej, na skórze strzyków oraz w kale. Do zakażenia dochodzi również wtedy, gdy krowy kładą się w miejscach do tego nieprzeznaczonych. Do zakażenia może dojść także, gdy nieprzestrzegane są zasady aseptyki podczas przygotowywania i dowymieniowego podawania leków.
Zapalenie wymienia wywołane przez grzyby drożdżopodobne może przybierać formę podkliniczną, przewlekłą, ostrą lub nawet nadostrą kończącą się upadkiem zwierzęcia.
Postać kliniczna cechuje się lekko podwyższoną zawartością komórek somatycznych oraz obecnością drobnoustrojów w mleku. Zapalenie dotyczy zazwyczaj tylko jednej ćwiartki. Zapalenie ostre przebiega z gwałtownym wzrostem temperatury ciała, nawet do 42°C, przyspieszonym tętnem i brakiem apetytu. Za charakterystyczny objaw można uznać stosunkowo małą bolesność, przy wyraźnie zaznaczonych pozostałych objawach klinicznych. Mleko wykazuje różnego stopnia zmiany, jednak typowe dla zakażenia grzybiczego jest żółtawa barwa wydzieliny czy zapach drożdży. Zapalenia przewlekłe przebiegają na ogół bez objawów ogólnych i z niewielkim natężeniem zmian miejscowych.
U krów dotkniętych grzybiczym zapaleniem wymienia znacznie spada wydajność i jakość mleka, jednak nie obserwuje się zmian w tkance gruczołu mlekowego. Podstawą prawidłowego rozpoznania schorzenia jest badanie mikrobiologiczne. Leczenie zapaleń wymienia powodowanych przez grzyby drożdżopodobne jest trudne i często nieskuteczne, pomimo że rynek oferuje dużą gamę środków przeciwgrzybiczych. Niestety, dostępne leki przeciwgrzybiczne nie są przystosowane do podawania dowymieniowego, a jedną z przyczyn utrudniających uzyskanie dobrego, przeciwgrzybiczego leku jest budowa i skład ściany komórkowej grzybów, której składnikiem jest chityna, utrudniająca przedostanie się leków do wnętrza komórki. Obecnie nie ma żadnej skutecznej metody zwalczania mastitis wywołanego przez grzyby drożdżopodobne. Jedną z najważniejszych czynności w profilaktyce mastitis, w tym również o podłożu grzybowym, jest przed- i poudojowa dezynfekcja strzyków.
Są jednak zalecenia, które leczenie to wspomagają. Jednym z nich jest 3–4-krotne zdajanie chorych ćwiartek wraz z intensywnym masażem wymienia. Kolejnym jest użycie 60–100 ml roztworu przygotowanego z 1,8 g jodu krystalicznego połączonego z dwoma litrami parafiny oraz 23 ml eteru, a po 6–8 godzinach zdojenie ćwiartki. Zadowalające efekty można także uzyskać poprzez dożylne lub doustne podanie jodku potasu.
Jak zawsze najskuteczniejszą metodą przeciwdziałania zapaleniom grzybiczym jest profilaktyka i zapobieganie ich rozprzestrzenianiu. Jedną z najważniejszych czynności w profilaktyce mastitis jest oczywiście dezynfekcja strzyków przed- i podojowa. Ograniczenie występowania drożdżaków uzyskać możemy także poprzez podawanie karotenów, witaminy A, witaminy E oraz brakowanie krów z uszkodzonymi kanałami strzykowymi.

Beata Dąbrowska