Po pierwsze – zabiegi te są skuteczne przy odpowiednim uwilgotnieniu gleby. Po drugie – jeżeli dawki herbicydów doglebowych podane są w zakresie "od do" to wyższe należy stosować na glebach ciężkich, zasobnych w próchnicę, na których kompleks sorpcyjny unieruchamia część zastosowanych substancji aktywnych. Dziś omówimy zasady powschodowego odchwaszczania kukurydzy.

Im wcześniej, tym lepiej

W terminie po wschodach kukurydzy znacznie łatwiej jest rozpoznać chwasty, które stanowią problem. Paleta środków do odchwaszczania w tym terminie jest większa niż doglebowych, z oknem aplikacji od 2 do 8 liści kukurydzy. Przy suszy glebowej do wschodów kukurydzy nie ma sensu kruszyć kopi i na siłę stosować zabiegów doglebowych. I tak poprawka na chwasty będzie nieunikniona. Zabiegi nalistne możemy wykonywać w szerokim oknie aplikacji, od 1 do nawet 9 liści kukurydzy.
Zdecydowanie najlepsze dla rozwoju i plonowania kukurydzy są możliwie wczesne zabiegi nalistne, maksymalnie do 4 liścia. Niestety, ich skuteczność też mocno zależy od pogody. Zabieg nalistny będzie skuteczny wtedy, kiedy wykonamy go na suche rośliny, a to może nam skomplikować deszcz przed zabiegiem i po zabiegu. Substancja nalistna po prostu spłynie.

Przeczekać stres kukurydzy

Jeszcze większym problemem jest np. nagłe ochłodzenie, duża amplituda temperatur między dniem a nocą, a szczególnie przymrozki. Dla kukurydzy oznacza to stres powodujący zahamowanie jej wzrostu i rozwoju, sygnalizowane często fioletowym przebarwieniem liści (upośledzone pobieranie fosforu). W warunkach stresu zabieg herbicydowy nie jest wskazany, bo może ten stres pogłębić i wzmocnić reakcje fitotoksyczne na wiele substancji czynnych herbicydów. W praktyce ten pierwszy problem (opady) można obejść stosując do oprysku nalistnego we wczesnych fazach kukurydzy substancje doglebowe mające rejestrację do wczesnego stosowania powschodowego.
Igraniem z ogniem jest wykonanie w kukurydzy zabiegu herbicydowego tuż przed przymrozkiem i po przymrozku. Problemów związanych ze stresem termicznym nie pokonamy i wielu praktyków zaleca, aby z zabiegami herbicydowymi wstrzymać się na 7 dni przed spodziewanym przymrozkiem i tydzień po nim. Aż tydzień, to może zalecenie nieco na wyrost, ale w strategii odchwaszczania kukurydzy należy bardzo poważnie traktować datę możliwych przymrozków (w wieloleciu mają one w Polsce miejsce między 12 a 16 maja). Kto jednak doświadczył w przeszłości silnej fitotoksyczności herbicydów w kukurydzy, ten wie, że tych zaleceń trzeba przestrzegać.

Faza krytyczna dla plonu

Jeżeli nie uda nam się wykonać zabiegu herbicydowego we wczesnych fazach, to teoretycznie mamy na to czas nawet do 9 liścia. Traktujmy tę możliwość jako wariant awaryjny i ostateczny, kiedy rzeczywiście pogoda od siewu kukurydzy nie pozwalała nic zrobić. Dlaczego? Bo do fazy mniej więcej 4 liścia ukształtowany jest już zawiązek kolby kukurydzy. Od tego momentu (i im później, tym gorzej) herbicydy stosowane w kukurydzy (zwłaszcza regulatory wzrostu) wpływają negatywnie na rozwój generatywny roślin. Ponadto jest zbadane i udowodnione, że jeszcze gorzej jest pozostawić chwasty.
Pamiętajmy też, że jeżeli dawki herbicydów nalistnych podane są w zakresie "od do", to wyższe należy stosować na przerośnięte chwasty wrażliwe i gdy na plantacji znajduje się stosunkowo dużo chwastów średnio wrażliwych na stosowaną substancję czynną.
Krytyczna jest faza 4 liści kukurydzy, gdyż obecne po tej fazie zielone chwasty zmieniają fizjologię rozwoju rośliny. Kukurydza odczytuje bodziec świetlny z fal promieniowania słonecznego odbijanych od liści chwastów i ze wszystkich sił stara się konkurować. Odbywa się to dużym wydatkiem energetycznym. W rozwoju zaczyna dominować wzrost wydłużeniowy roślin (aby zacienić konkurentów), kosztem rozwoju systemu korzeniowego. Zawsze oznacza to utratę potencjału plonotwórczego, a w warunkach suszy letniej (słabsze, krótsze korzenie) ta strata pogłębia się. A wszystko przez obecność zielonych chwastów po fazie 4 liści kukurydzy.

Od 8 liścia wrażliwość kukurydzy rośnie

Jaki jest najwłaściwszy moment odchwaszczania po wschodach kukurydzy? Im wcześniej zwalczymy chwasty, tym lepiej, ale najbardziej istotnym czynnikiem wyznaczającym nam wykonanie zabiegu jest przede wszystkim pogoda, potem moment wschodów chwastów i w końcu faza rozwoju kukurydzy. Jeżeli w fazie 2–3 liści kukurydzy panują dobre warunki na wykonanie zabiegu powinniśmy na podstawie ocenionego spektrum występujących chwastów dobrać herbicyd, który z nimi się upora i herbicyd, który jest zalecany do zabiegu właśnie w tym okresie.
Wybór terminu zabiegu nalistnego jest oczywiście warunkowany fazą rozwojową kukurydzy oraz wschodami większości chwastów jedno- i dwuliściennych. Rośliny kukurydzy wykazują najmniejszą wrażliwość na herbicydy stosowane nalistnie w okresie, gdy wytworzą od 2 do 8 liści – BBCH 12–18. Chwasty będące w tym czasie w zbliżonych, początkowych fazach rozwojowych są z kolei najbardziej wrażliwe na działanie herbicydów i są zwalczane najłatwiej. Np. w bardziej zaawansowanych fazach (powyżej 6 liści) kukurydza jest wrażliwa na większość herbicydów zwalczających chwasty dwuliścienne. Na większość, ale nie na wszystkie i dlatego tak ważna jest wiedza o działaniu substancji czynnych i każdego herbicydu.

Ważna ocena faz rozwoju

Trafne określenie rozwoju kukurydzy pozwala precyzyjnie dopasować termin zabiegu do właściwości substancji czynnych znajdujących się w herbicydzie. Chodzi tutaj przede wszystkim o skuteczne działanie na chwasty z jednej strony i maksymalne bezpieczeństwo dla rośliny uprawnej z drugiej strony. Warto to podkreślić, bo w dalszej części przedstawiamy substancje czynne i fazy rozwoju kukurydzy, w których zalecane jest ich stosowanie. Teoretycznie łatwa do określenia faza rozwoju kukurydzy w praktyce bywa pułapką. Może nam się wydawać np., że kukurydza ma 4–5 liści, a w rzeczywistości jest w fazie 6–8 liści.
Przy takim błędzie oceny fazy rozwojowej zwalczając w tym czasie chwasty dwuliścienne narażamy plantację na straty i fitotoksyczność. W liczeniu liści kukurydzy nie można bowiem pomijać tych pierwszych liści, które w fazie 6 liści czasami są obumarłe po wpływie przymrozków. Może zdarzyć się, że dwóch liści brakuje i nie uwzględniamy ich w liczeniu. Nie można też pomijać w liczeniu liścia szczytowego wyrastającego z pochwy liściowej, a ukrytego w najwyższym liściu. Jeżeli nie weźmiemy tych liści pod uwagę nasz wynik liczenia może wynieść np. 5 liści, a w rzeczywistości będzie to już faza 7–8 liści.

W monokulturze licz się z problemami

Problemem w monokulturze kukurydzy jest obserwowany znaczny wzrost nasilenia chwastów prosowatych (chwastnicy jednostronnej, palusznika, włośnicy), a także szarłatu szorstkiego i komosy białej. Zaniechanie tradycyjnego zmianowania przyczynia się do pojawiania się także nowych gatunków chwastów, takich jak: psianka czarna i poziewnik szorstki. Należy o tym pamiętać rozpoczynając wymuszoną monokulturę uprawy.
Plantacje kukurydzy mogą opanowywać także zupełnie nowe gatunki chwastów i takim problemem na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie jest zaślaz pospolity (Abutilon theophrasti Medik.) zachwaszczający kukurydzę i buraki cukrowe. Zaślaz jest jednoroczną rośliną dwuliścienną należącą do rodziny ślazowatych. Jego wzniesiona, cylindryczna łodyga może osiągnąć wysokość ponad 2 m. Liście zaślazu są sercokształtne, pokryte wraz z łodygą drobnymi włoskami. Zaślaz jest rośliną samopylną, rozmnażającą się wyłącznie generatywnie. Pięciopłatkowe kwiaty barwy żółtej wyrastają na szypułkach z kątów liści. Jedna roślina może wytworzyć do 17 000 nasion, zachowujących żywotność w glebie do 50–60 lat.

Podstawa skuteczności, to wrażliwość chwastów

Według zaleceń zawartych w "Metodyce integrowanej ochrony i kukurydzy – dla doradców" (publikacja z 2019 r. i nie uwzględnia zmian w rejestrze środków i substancji czynnych) do powschodowego zwalczania chwastów w kukurydzy jest wiele substancji o działaniu odglebowym i opisaliśmy je tydzień temu. Te możliwości powschodowej ochrony uzupełniają typowe substancje o działaniu nalistnym o oknie aplikacji w skali BBCH 10–19. Poniżej podajemy terminy stosowania substancji czynnych w skali BBCH, dawki substancji czynnych/ha oraz chwasty wrażliwe, których dawki substancji czynnych zwalczają je na poziomie skuteczności 85–100%. Są to m.in.:
2,4-D w dawce 480–600 g/ha (stosować w fazie BBCH 13–16) zwalcza takie chwasty jak: chaber bławatek, gorczyca polna, komosa biała, tasznik pospolity, samosiewy rzepaku.
2,4-D + florasulam w dawce 180 + 3,75 g/ha (stosować w fazie BBCH 12–16) zwalcza takie chwasty jak: chaber bławatek, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, komosa biała, mak polny, mlecz zwyczajny, maruna bezwonna, miłek letni, niezapominajka polna, ostrożeń polny, przytulia czepna, psianka czarna, rdest plamisty, rdest powojowy, rumian polny, rumianek pospolity, rzodkiew świrzepa, samosiewy rzepaku, stulicha psia, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, wyka wąskolistna, żółtlica drobnokwiatowa.
Bromoksynil w dawce 250–400 g/ha (stosować w fazie BBCH 14–18) zwalcza takie chwasty jak: bieluń dziędzierzawa, chaber bławatek, gorczyca polna, komosa biała, kurzyślad polny, łoboda rozłożysta, maruna bezwonna, mlecz zwyczajny, mniszek pospolity, ostrożeń polny, podbiał pospolity, psianka czarna, powój polny, rdest plamisty, rdest powojowy, rumianek pospolity, rzodkiew świrzepa, samosiewy rzepaku, skrzyp polny, starzec zwyczajny, szczawie, szczyr roczny, tasznik pospolity, tobołki polne, żółtlica drobnokwiatowa
Cykloksydym w dawce 100–400 g/ha (stosować w fazie BBCH 14–16) zwalcza takie chwasty jak: chwastnica jednostronna, palusznik nitkowaty i krwawy, perz właściwy, włośnica sina i zielona. Uwaga – substancję można stosować tylko w wybranych odpornych na cykloksydym odmianach kukurydzy wyselekcjonowanych do tzw. technologii uprawy DUO System. O takie odmiany należy pytać hodowców kukurydzy i firmę BASF.
Dikamba w dawce 280–350 g/ha (stosować w fazie BBCH 13–16) zwalcza takie chwasty jak: bieluń dziędzierzawa, bniec biały, chabry, dymnica pospolita, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, komosa biała, łoboda rozłożysta, mak polny, niezapominajka polna, powój polny, przytulia czepna, rdestówka powojowa, rdesty, rumianek pospolity, rumian polny, rzodkiew świrzepa, sporek polny, starzec zwyczajny, szarłaty, szczaw polny, tasznik pospolity, tobołki polne i żółtlica drobnokwiatowa. Obok opisanego poniżej połączenia z tritosulfuronem, diikambę znajdziemy w połączeniu z: prosulfuronem, nikosulfuronem, nikosulfuronem + rimsulfuronem.
Dikamba + tritosulfuron w dawce 100 + 50 g/ha (stosować w fazie BBCH 12–15) zwalcza takie chwasty jak: gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa i różowa, komosa biała, maruna bezwonna, przetacznik bluszczykowy, przytulia czepna, rdest szczawolistny, rdestówka powojowa, rdest plamisty, rumianek pospolity, rumian polny, samosiewy rzepaku, stulicha psia, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne i żółtlica drobnokwiatowa.
Flufenacet + terbutyloazyna w dawce 450 + 750 g/ha (stosować w fazie BBCH 11–13) zwalcza takie chwasty jak: chwastnica jednostronna, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, maruna nadmorska, przetacznik perski, przytulia czepna, rdest ptasi, rdestówka powojowata, samosiewy rzepaku, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne.
Fluroksypyr w dawce 200 g/ha (stosować w fazie BBCH 11–16) zwalcza takie chwasty jak: bieluń dziędzierzawa, gwiazdnica pospolita, koniczyna biała, niezapominajka polna, przytulia czepna, poziewnik szorstki, rdest powojowy, rdest ptasi, szczawie.
Foramsulfuron + jodosulfuron w dawce 30–45 + 1,0–1,5 g/ha (stosować w fazie BBCH 12–16) zwalcza takie chwasty jak: bieluń dziędzierzawa, blekot pospolity, bodziszek drobny, chwastnica jednostronna, fiołek polny, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnoty, komosy, łoboda rozłożysta, maruna bezwonna, mlecz polny, niezapominajka polna, perz właściwy, pokrzywa żegawka, poziewnik polny i szorstki, przetacznik bluszczykowy, proso, przytulia czepna, psianka czarna, psianka kosmata, rumian polny, rumianek pospolity, rzepień, rzodkiew świrzepa, samosiewy rzepaku, stulicha psia, sorgo, szarłat szorstki, szczyr roczny, tasznik pospolity, tobołki polne, uczep trójlistkowy, wiechlina roczna, włośnica sina i zielona, wilczomlecz obrotny, wyczyniec polny, złocień polny, żółtlica drobnokwiatowa i życice.
Foramsulfuron + jodosulfuron + tienkarbazon metylu w dawce 31,5–47,3 + 1,0–1,5 + 10–15 g/ha (stosować w fazie BBCH 14–16) zwalcza takie chwasty jak: blekot pospolity, bodziszek drobny, chwastnica jednostronna, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, iglica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, kurzyślad polny, maruna bezwonna, ostrożeń polny, perz właściwy, poziewnik szorstki, przytulia czepna, psianka czarna, rdestówka powojowata, rdest ptasi, rumian polny, samosiewy rzepaku, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, włośnice.
Mezotrion w dawce 100–150 g/ha (stosować w fazie BBCH 14–15) zwalcza takie chwasty jak: chwastnica jednostronna, fiołek polny, komosa biała, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne i żółtlica drobnokwiatowa. Mezotrion występuje w herbicydach wieloskładnikowych w połączeniu z pirydatem, terbutyloazyną, nikosulfuronem, bromoksynilem, nikosulfuronem + rimsulfuronem, terbutryloazyną + metolachlorem-S
Nikosulfuron w dawce 30–60 g/ha (stosować w fazie BBCH 12–19) zwalcza takie chwasty jak: chwastnica jednostronna, fiołek polny, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, perz właściwy, przytulia czepna, rdest powojowaty, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne i żółtlica drobnokwiatowa. Nikosulfuron występuje w wielu herbicydach dwu- i trzyskładnikowych.
Pirydat w dawce 900 g/ha (stosować w fazie BBCH 12–18) zwalcza takie chwasty jak: komosa biała, szarłat szorstki, przytulia czepna, psianka czarna, szczyr roczny, tasznik pospolity.
Rimsulfuron w dawce 12,5–15 g/ha (stosować w fazie BBCH 10–17) zwalcza takie chwasty jak: chwastnica jednostronna, dymnica pospolita, gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, jasnoty, maruna bezwonna, ostrożeń polny, palusznik krwawy, perz właściwy, przytulia czepna, rumian polny, rumianek pospolity, rzodkiew świrzepa, samosiewy rzepaku, szarłaty, szczawie, tasznik pospolity, tobołki polne, wilczomlecz obrotny, włośnice. Rimsulfuron występuje w wielu herbicydach dwu- i trzyskładnikowych.
Sulkotrion w dawce 450 g/ha (stosować w fazie BBCH 14–16) zwalcza takie chwasty jak: bodziszek drobny, chwastnica jednostronna, fiołek polny, jasnota purpurowa, komosa biała, przetaczniki, psianka czarna, rumian polny, szarłat szorstki. Sulkotrion występuje także w połączeniu z terbutyloazyną.
Tembotrion w dawce 75–100 g/ha (stosować w fazie BBCH 14–16) zwalcza takie chwasty jak: chwastnica jednostronna, dymnica pospolita, farbownik polny, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, maruna bezwonna, przytulia czepna, rdest ptasi (w fazie siewek), rumian polny, samosiewy rzepaku, szarłat szorstki, tasznik pospolity, tobołki polne, włośnica sina i zielona. Tembotrion występuje w herbicydach w połączeniu z bromoksynilem i tienkarbazonem metylu.
Tifensulfuron metylowy w dawce 7,5–11 g/ha (stosować w fazie BBCH 10–18) zwalcza takie chwasty jak: gorczyca polna, gwiazdnica pospolita, poziewnik szorstki, rumian polny, rumianek pospolity, rdesty, rzodkiew świrzepa, szarłat szorstki, samosiewy rzepaku, tobołki polne i tasznik pospolity.

Marek Kalinowski