Te specyficzne objawy na liściach, łodygach, pąkach i łuszczynach wywoływane przez szarą pleśń to szarobrązowy nalot grzybni. W praktyce łatwo jednak o błędy w rozpoznaniu choroby. Porażone szarą pleśnią części rośliny zamierają, a w przypadku zaatakowania młodych roślin rzepaku jesienią może dojść do całkowitego ich zamierania.

Dla rozwoju choroby

zasadnicze znaczenie mają okresy zimnej i mokrej pogody oraz uszkodzenia roślin powstałe na skutek mrozów, przymrozków i innych czynników raniących jak szkodniki czy wjazd z opryskiwaczem bez odpowiednich osłon pod prześwitem ciągnika w zaawansowanych fazach wzrostu roślin. Sprawca choroby jest polifagiem i występuje bardzo powszechnie na roślinach rolniczych, ozdobnych i przemysłowych oraz na krzewach owocowych i warzywach.
Grzyby szarej pleśni infekują rzepak przez cały okres jego rozwoju, ale największe szkody powoduje podczas kwitnienia oraz tworzenia łuszczyn, zwłaszcza w czasie wilgotnej i chłodnej pogody. Silne porażenie łuszczyn prowadzi do obniżenia liczby i masy tysiąca nasion. Porażone liście mają ograniczoną powierzchnię asymilacyjną i są źródłem porażenia dla innych organów. Porażenie łodyg powoduje ograniczenie przewodzenia substancji pokarmowych i wody.
Oczywiście szara pleśń nie jest najgroźniejszą chorobą rzepaku i właściwie nie zdarza się konieczność, by zwalczać ją solo. Szarą pleśń zwalczają zabiegi celowane w suchą zgniliznę kapustnych a potem w zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych. Niemniej w idealnych warunkach dla jej rozwoju może powodować konkretne straty plonu.

Źródłem infekcji są

najczęściej resztki pożniwne, zainfekowane nasiona, jak również sklerocja znajdujące się w glebie. Wg biologii patogenu opisanej w publikacji "Dobre praktyki rolnicze w produkcji integrowanej z zastosowaniem pożytecznych mikroorganizmów w uprawie rzepaku" – ze sklerocjów niekiedy wyrastają apotecja, w których powstają worki zawierające jednokomórkowe askospory. Najczęściej jednak na powierzchni porażonych fragmentów roślin oraz rozwijającej się na sklerocjach grzybni powstaje zarodnikowanie konidialne, które tworzy szary nalot. Sprawca choroby najczęściej rozprzestrzenia się poprzez zarodniki konidialne, które masowo tworzą się na porażonych tkankach.
Zarodniki kiełkują tylko w kropli wody, a wyrastające z nich strzępki grzybniowe przerastają do tkanek roślin przez kutikule lub rany. Grzyb ten może też rozwijać się saproficznie, czyli na martwych tkankach organicznych, np. na płatkach kwiatowych opadających podczas kwitnienia na liście, a następnie infekować nieuszkodzone tkanki roślin. W korzystnych warunkach infekcja przebiega w ciągu kilku godzin.
Objawy szarej pleśni występują na łodygach, liściach i łuszczynach we wszystkich fazach rozwojowych rzepaku. Porażone szarą pleśnią części roślin mają sinozielone plamy pokryte często szarobrązowym nalotem grzybni z zarodnikami konidialnymi. Zainfekowane przez patogen liście oraz łodyga stają się szarobrunatne i stopniowo gniją. W przypadku silnej infekcji łodyg, roślina przełamuje się i zamiera. Na porażonych łuszczynach także występuje szary nalot, natomiast wewnątrz znajdują się drobne, często niedojrzałe nasiona. W przypadku silnego porażenia łuszczyny przedwcześnie zasychają i pękają.
Rozwojowi choroby sprzyjają opady deszczu, duża wilgotność względna powietrza i temperatura wynosząca 10–18°C oraz duży udział rzepaku w płodozmianie i nadmierne zagęszczenie roślin na plantacji. Uszkodzenia roślin powodowane przez maszyny, szkodniki, mróz, grad, inne choroby, także sprzyjają rozwojowi sprawcy szarej pleśni.

Zanim sięgniemy po fungicydy

zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin powinniśmy wykorzystać agrotechniczne, hodowlane i biologiczne metody ograniczania sprawców chorób roślin. Z metod agrotechnicznych zagrożenie szarą pleśnią redukuje prawidłowy płodozmian, rzadszy siew, niszczenie resztek pożniwnych, izolacja przestrzenna form jarych od ozimych, zwalczanie szkodników i unikanie uszkodzeń mechanicznych roślin rzepaku.
Po przekroczeniu progów szkodliwości szarą pleśń trzeba zwalczać chemicznie i może to mieć miejsce zarówno jesienią, wczesną wiosną, jak i w fazie kwitnienia. W każdym z tych terminów szara pleśń jest ograniczana fungicydami stosowanymi na inne groźniejsze choroby rzepaku. Progiem szkodliwości jesienią, gdy rzepak jest w fazie 4–8 liści (faza rozwojowa BBCH 14–18) jest stwierdzenie 20–30% liści z objawami porażenia. Wiosną po ruszeniu wegetacji, w fazie formowania łodygi (faza rozwojowa BBCH 31–39) progiem szkodliwości jest stwierdzenie 15–20% liści z objawami porażenia.

Marek Kalinowski