Plusów mieszanek zbożowo-strączkowych jest wiele, ale jest też kilka problemów. W mieszankach zbożowo-bobowatych ze strony zbóż mogą być wszystkie zboża jare, ze strony strączkowych: groch pastewny, groch jadalny, łubin biały i wąskolistny, soja i bobik. Głównie to stanowisko i jego zasobność w wodę wyznacza, które rośliny zbożowe i strączkowe powinniśmy na nim uprawiać.

Kompozycje na każde stanowisko

Najlepszym partnerem z bobowatych dla jęczmienia jest groch ogólnoużytkowy, bo te gatunki mają wczesne i zbliżone terminy dojrzewania. Później dojrzewające odmiany grochu pastewnego można natomiast uprawiać w mieszankach z pszenżytem, a na słabszych glebach z owsem. Stawiając na owies do mieszanek z grochem i innymi bobowatymi należy wybierać odmiany niskie i najwcześniej dojrzewające.
Na glebach lżejszych najlepszym komponentem zbożowym będzie wspomniany owies lub pszenżyto, a najlepszym komponentem z bobowatych będzie łubin żółty. Co prawda łubin żółty w takiej mieszance da plon nasion dwa, a nawet trzy razy mniejszy niż groch na dobrej glebie, ale mówimy tutaj o najsłabszych piaszczystych stanowiskach. Łubin żółty będzie na piachach najlepszy a ponadto jego nasiona zawierają najwięcej białka (ponad 40%) ze wszystkich bobowatych.
W mieszankach wykorzystuje się też łubin wąskolistny, plonujący wyżej od łubinu żółtego. Jest bardziej uniwersalny pod względem wymagań stanowiska, ale wymaga lepszych gleb niż łubin żółty. Dla łubinu wąskolistnego dobrym komponentem będzie jęczmień. Przewagą łubinów nad grochem jest również to, że dzięki sztywnym łodygom nie wylegają partnerami zbożowymi mogą być dla nich także odmiany zbóż jarych łatwo wylegające.
Z łubinów największy potencjał plonowania ma łubin biały, lecz w mieszankach wypada najsłabiej ze względu na późne dojrzewanie. Podobny mankament, ale i duże wymagania wodne i glebowe ma najwyżej plonujący w Polsce gatunek bobowaty – bobik. Jego uprawa (najlepiej form samokończących) w mieszankach z pszenżytem bądź późnymi odmianami pszenicy sprawdza się, ale szczerze mówiąc lepiej siać bobik w czystym siewie.

W plonie udział bobowatych maleje

W uprawie mieszanek zbożowo-bobowatych głównym plonem zawsze jest ziarno zbóż. Dlatego udział zbóż w materiale siewnym mieszanki nie może być mniejszy niż 50% gęstości w czystym siewie. O powodzeniu lub niepowodzeniu uprawy mieszanek zbożowo-strączkowych decyduje umiejętne sporządzenie mieszanki siewnej. W odróżnieniu do mieszanek zbożowych, decydujące znaczenie w tym połączeniu mają cechy odmianowe gatunków strączkowych. Przykładowe konstrukcje mieszanek zbożowo-strączkowych na różne kompleksy glebowe podajemy w tabeli.
Mieszanki zbożowo-bobowate mają wiele zalet, ale też jest kilka mankamentów związanych z ich siewem. Właściwie tylko przy mieszankach zbóż z łubinami i soją siew na głębokość ok. 3 cm można zrealizować jednym przejazdem. Te bobowate kiełkują epigeicznie. Dla grochu należy zapewnić głębokość siewu 5 cm, bobiku 8 cm i wtedy musimy przeprowadzić siew dwukrotny: oddzielnie komponentu zbożowego, oddzielnie bobowatego.
Na początku wspomniałem też, że plon nasion bobowatych z mieszanki ze zbożem bywa zmienny. Z wieloletnich badań wynika jednak, że jeżeli mieszanka została wysiana w proporcjach 50% normy wysiewu zboża + 50% normy wysiewu rośliny bobowatej, to w masie plonu możemy spodziewać się 75–80% ziarna zbóż i 20–25% nasion rośliny bobowatej. Proporcjami udziału komponentów przy siewie możemy uzyskać inną strukturę plonu. Przykładowo, jeżeli zastosujemy w zasiewie 75% normy wysiewu zboża i 25% normy wysiewu rośliny bobowatej, to w masie plonu możemy spodziewać się 85–90% ziarna zbóż i 10–15% nasion rośliny bobowatej. W skrajnie odmiennej sytuacji, jeżeli zastosujemy w zasiewie 25% normy wysiewu zboża i 75% normy wysiewu rośliny bobowatej, to w masie plonu możemy spodziewać się 60–65% ziarna zbóż i 35–40% nasion rośliny bobowatej.

Marek Kalinowski