W poprzednim numerze „Tygodnika” pisaliśmy o tym, że Komisja Europejska zamierza wprowadzić ujednolicone wytyczne przy przemieszczaniu świń w gospodarstwach na obszarach ASF oraz zwiększyć ochronę stad. Dopiero po ich spełnieniu będzie można wywozić świnie poza strefy. Będą musiały być też opracowane procedury i instrukcje dotyczące egzekwowania wymogów bioasekuracji, zawarte w tzw. planie bezpieczeństwa biologicznego zatwierdzonym przez właściwy organ. Przepisy miały wejść w życie już 21 kwietnia bieżącego roku. Branżowe Porozumienie ds. Walki z ASF zawnioskowało do ministra rolnictwa o wprowadzenie do końca roku okresu przejściowego wymaganego do wdrożenia unijnych wymogów.

Obawy o zablokowanie sprzedaży

Porozumienie zaproponowało, aby do końca maja zostały opracowane wytyczne przez zespół wyłoniony z przedstawicieli resortu rolnictwa, Głównego Inspektoratu Weterynarii oraz Branżowego Porozumienia ds. Walki z ASF. Do końca czerwca należy natomiast przeprowadzić konsultacje społeczne i szeroką akcję informacyjną o wymogach rozporządzenia dla rolników, zakładów przetwórczych oraz powiatowych lekarzy weterynarii. Według przedstawicieli branży istnieje olbrzymie zagrożenie, że tak nagła zmiana zasad spowoduje zerwanie łańcucha dostaw i trudności w sprzedaży żywca oraz w przemieszczaniu zwierząt w strefach ASF, nie tylko czerwonych i niebieskich, ale także żółtych (ochronnych), w których wirus nie występuje. Wszystko to pociągnie za sobą spadek cen skupu.
W opinii Porozumienia ds. Walki z ASF wprowadzenie od 21 kwietnia przepisów rozporządzenia wykonawczego Komisji Europejskiej 2021/605 z 7 kwietnia 2021 roku może wywołać wręcz paraliż branży, zarówno po stronie producentów trzody chlewnej, jak i przetwórców. Może to doprowadzić do niedoboru surowca w przetwórstwie mięsnym i zwiększonego importu. Według ekspertów, gospodarstwa, które wcześniej spełnią wymagania, powinny skorzystać z nowych przepisów przed zakończeniem okresu przejściowego. Ograniczy to kumulowanie wdrażania ich pod koniec 2021 roku i spiętrzenia pracy w powiatowych inspektoratach weterynarii.
W odpowiedzi na sugestie sygnatariuszy porozumienia główny lekarz weterynarii wystosował 20 kwietnia pismo do powiatowych lekarzy, aby do czasu przesłania kompletu nowych wytycznych i wzorów dokumentów stosowali wszystkie obowiązujące do tej pory zasady dotyczące przemieszczeń świń i produktów zwierzęcych, a także sposobów znakowania mięsa wieprzowego, które są zawarte w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 6 maja 2015 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń. Główny lekarz weterynarii poinformował także, że przewidywany termin uzupełnienia procedur i wytycznych w odniesieniu do egzekwowania nowych wymagań planowany jest na 5–6 maja br.

Ceny nie zachęcają, wymogi tym bardziej

Komisja Europejska w rozporządzeniu 2021/605 wyznacza ramy, w jakich ma być realizowana bioasekuracja gospodarstw utrzymujących świnie. Rolnicy ze strefy żółtej, którzy dotychczas nie byli objęci nakazami, będą musieli między innymi ogrodzić chlewnie i paszarnie, wypełniać wymogi mycia, dezynfekcji obuwia przy wejściu do chlewni oraz wprowadzić plan bezpieczeństwa biologicznego. W przeciwnym razie nie będą mogli przemieścić zwierząt do strefy białej – wolnej od afrykańskiego pomoru świń.
Wprowadzenie nowych przepisów unijnych może spowodować wiele problemów związanych z przemieszczaniem świń. Brakuje wytycznych zarówno dla producentów trzody chlewnej, którzy będą przygotowywali plany bezpieczeństwa biologicznego, jak i dla powiatowych lekarzy weterynarii, którzy będą podejmowali decyzje o przemieszczaniu świń na podstawie nowych przepisów.
Jak podkreślają przedstawiciele organizacji branżowych, znaczne różnice w cenach żywca wieprzowego oraz spadek cen w strefach ASF w porównaniu z obszarem wolnym od choroby nie będą służyły rozwojowi branży i mogą doprowadzić do jeszcze szybciej postępującej likwidacji wielu gospodarstw utrzymujących trzodę chlewną. Tylko w pierwszym kwartale 2021 roku w Polsce z powodu braku opłacalności produkcji wieprzowiny ubyło ponad 20 tys. stad i około miliona świń. Na początku kwietnia 2021 roku pogłowie trzody chlewnej wynosiło tylko 10,2 mln sztuk i było najniższe od połowy lat 50. XX wieku. Ten drastyczny spadek jest spowodowany niskimi cenami skupu żywca oraz afrykańskim pomorem świń. W utrzymaniu pogłowia nie pomaga też znaczący wzrost kosztów pasz i prawie dwukrotny wzrost cen warchlaków.

Wciąż mamy braki w bioasekuracji

Eksperci podkreślają, że mniejsze gospodarstwa z wielkim trudem dostosowały się do minimalnych zasad bioasekuracji wymaganych przez prawo krajowe. Z kolei wydzielenie w chlewniach części czystej i brudnej, choć jest podstawową zasadą kontroli zabezpieczenia epizootycznego, nie było do tej pory wymagane przepisami prawa.
Podwyższone, dobrowolne wymogi bioasekuracji, dotyczące między innymi rozdzielenia stref czystych od brudnych na terenie gospodarstw, zostały wprowadzone w zeszłym roku, aby umożliwić odstępstwo od pobierania prób krwi do badań pod kątem ASF przed wysyłką zwierząt z gospodarstwa, jednak niewiele gospodarstw wdrożyło te dodatkowe zaawansowane zasady bioasekuracji. Do tej pory w wielu gospodarstwach utrzymujących świnie nie udało się nawet wprowadzić skutecznych ogrodzeń, a podział na część czystą i brudną został wprowadzony w dużych profesjonalnych fermach.
Kierując do władz swoje obawy, Branżowe Porozumienie ds. Walki z ASF stoi też na stanowisku, że podobny plan działań opracowany wspólnie przez ministerstwo rolnictwa, Inspekcję Weterynaryjną, organizacje myśliwych i producentów trzody chlewnej należy wdrożyć w aspekcie zwalczania afrykańskiego pomoru świń u dzików. Bez podjęcia równoległych, stanowczych działań ukierunkowanych na zwalczanie wirusa u tych zwierząt nie uda się bowiem uzyskać satysfakcjonujących postępów w walce z chorobą.

Dominika Stancelewska