XSyn rozwiódł się z żoną, która wystąpiła o rozwód. Była żona żąda teraz połowy gruntów rolnych z gospodarstwa, które razem z mężem przekazaliśmy jej i synowi. Przez wszystkie lata synowa nie pracowała jednak w tym gospodarstwie. Czy żadania synowej są słuszne?
YArtykuł 43 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego określa, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.
Sąd Najwyższy – Izba Cywilna w postanowieniu z dnia 25 maja 2020 r. (sygn. akt: IV CSK 714/19) wskazał, że przez przyczynienie się do powstania majątku wspólnego rozumie się całokształt starań każdego z małżonków o założoną przez nich rodzinę i zaspakajanie jej potrzeb (art. 27 k.r.o.). Chodzi tutaj nie tylko o wysokość zarobków czy innych dochodów osiąganych przez każdego z nich, lecz także i to, jaki użytek czynią oni z tych dochodów, czy gospodarują nimi należycie i nie trwonią ich.
Dla oceny stopnia przyczynienia się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego nie mają przesądzającego znaczenia wyliczenia czysto matematyczne. Liczy się wynikająca z oceny charakteru przesłanek z art. 43 § 2 k.r.o. – swoboda orzecznicza przy rozstrzyganiu wniosku o ustalenie nierównych udziałów, która nie może jednak przerodzić się w dowolność. Różny stopień przyczynienia się każdego z małżonków może uzasadniać ustalenie nierównych udziałów wtedy, gdy różnica jest istotna i wyraźna. Nie jest też obojętna proporcja, w jakiej rzeczywisty wkład małżonków w powstanie majątku pozostaje do wartości całego majątku.
Zdaniem SN nie jest możliwe zdefiniowanie pojęcia ważnych powodów, ponieważ o tym w konkretnej sprawie decyduje całokształt okoliczności. Ważnym powodem jest w szczególności naganne postępowanie małżonka, przeciwko któremu jest skierowane żądanie ustalenia nierównych udziałów i który w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się do powstania dorobku stosownie do sił i możliwości zarobkowych.
W innym postanowieniu, z dnia 4 czerwca 2019 r. (sygn. akt: V CSK 580/18), Sąd Najwyższy – Izba Cywilna orzekł, że ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym jest dopuszczalne w razie łącznego wystąpienia dwóch przesłanek: jedna to przyczynienie się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu, druga – istnienie ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów.
