Zamiana dożywocia na rentę nie jest prosta

Przekazałem gospodarstwo rolne w ramach umowy dożywocia. Obecnie osoba z rodziny, która jest jego właścicielem, nie wypełnia postanowień umowy. Często dochodzi do kłótni. Czy mogę żądać zamiany tej umowy na rentę albo rozwiązać zawartą umowę?

Według art. 913 § 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli z jakichkolwiek powodów między dożywotnikiem a zobowiązanym wytworzą się takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę. W wypadkach wyjątkowych sąd może, na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie (§ 2).

W praktyce występują jednak problemy z realizacją zamiany uprawnienia objętego treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 22 stycznia 2021 r. (sygn. akt: IV CSK 258/20), rozstrzygnięcie kwestii, czy w danym przypadku zachodzą wyjątkowe okoliczności, stanowiące według przepisu art. 913 § 2 k.c. dostateczną podstawę do rozwiązania umowy o dożywocie, podlega każdorazowo ocenie sądu na tle konkretnych okoliczności faktycznych. Natomiast Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 3 marca 2020 r. (sygn. akt: I ACa 1134/19) doszedł do wniosku, że w ramach wykładni art. 913 § 2 k.c., wyjątkowy wypadek uzasadniający rozwiązanie umowy dożywocia należy wiązać nie tylko z krzywdzeniem dożywotnika, ale także z przejawem złej woli zobowiązanego. Chodzi przy tym o rażąco naganne zachowanie zobowiązanego, które wytworzyło taki stan, w którym nie jest możliwe dalsze wymaganie bezpośredniej styczności między stronami. Skorzystanie natomiast z innych środków (w tym zamiany na rentę) nie zapewni dożywotnikowi dostatecznej ochrony.