XMoja matka jest niepełnosprawna, wymaga stałej opieki i pomocy. Ojciec jest osobą starszą i schorowaną, nie może się nią zajmować. Złożyłam do gminy wniosek o przyznanie mi świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na opiekę nad matką. Odmówiono mi jednak ze względu na to, że ojciec nie ma orzeczenia o niepełnosprawności. Czy warto się odwołać? Czy mam jakąś szansę na przyznanie świadczenia?
YZgodnie z art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje m.in. wówczas, gdy osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Małżonkowie na mocy art. 23 i art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zobowiązani są do wspólnego pożycia i wzajemnej pomocy, a małżonek zobowiązany jest do alimentacji w pierwszej kolejności. Ddy małżonek nie może tego obowiązku wypełnić, przechodzi on na osobę zobowiązaną w dalszej kolejności.
Warto jednak wnieść odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, a w razie odmowy rozważyć wniesienie skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Orzecznictwo sądów administracyjnych jest bowiem w tej sprawie niejednolite. Znaczna część z nich stoi na stanowisku, że w praktyce mogą zaistnieć przypadki wyjątkowe, a więc sytuacje szczególne, w których pomimo pozostawania przez osobę niepełnosprawną w związku małżeńskim z osobą, która formalnie nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, możliwe byłoby przyznanie świadczenia innemu członkowi rodziny. Byłoby to dopuszczalne wówczas, gdy małżonek osoby niepełnosprawnej faktycznie z przyczyn od siebie niezależnych i niewynikających z jego woli nie jest zdolny do zapewnienia jej bieżącej pomocy i opieki nad nią. Tak orzekł m.in. WSA w Rzeszowie w wyroku z dnia 27 kwietnia 2021 r. (sygn. akt: II SA/Rz 358/21).
Także WSA w Olsztynie w wyroku z dnia 2 czerwca 2021 r. (sygn. akt: II SA/Ol 326/21) stwierdził, że dokonując wykładni art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, należy uwzględnić nie tylko brak orzeczenia o niepełnosprawności, ale też zarówno wiek małżonka osoby wymagającej opieki, jak i zaświadczenie lekarskie, z którego wynika, że nie jest on w stanie opiekować się żoną. Wynika z tego, że brak rzeczywistych możliwości sprawowania opieki, w braku orzeczenia o niepełnosprawności, wykazany być może również innymi dowodami.
Z kolei Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 24 lutego 2021 r. (sygn. akt: I OSK 2391/20) uznał, że niewłaściwa jest wykładnia prowadząca do rozszerzenia ustawowego prawa do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego przez osoby będące innymi członkami rodziny niż małżonek ze względu na sprawowanie opieki nad osobą pozostającą w związku małżeńskim. Chodzi o sytuację, w której współmałżonek takiej osoby nie musi legitymować się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, a ustalenia w zakresie zdolności małżonka do sprawowania opieki nad niepełnosprawną osobą ma czynić samodzielnie organ, który wydaje decyzję w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego.
Warto wyczerpać drogę odwoławczą mimo niektórych niekorzystnych orzeczeń w tej sprawie. Niewykluczone bowiem, że w WSA uda się Pani wygrać sprawę. Wojewódzkie sądy administracyjne nie są związane wyrokami NSA, choć oczywiście mogą je uwzględniać, orzekając. Wiążące dla innych sądów administracyjnych są natomiast uchwały poszerzonego składu NSA. ●
